دوره 38، شماره 1 - ( 1401 )
جلد 38 شماره 1 صفحات 119-107 |
برگشت به فهرست نسخه ها
نوع مقاله:
موضوع مقاله:
History
دریافت: 1401/11/20 | پذیرش: 1402/3/10 | انتشار: 1402/3/14
دریافت: 1401/11/20 | پذیرش: 1402/3/10 | انتشار: 1402/3/14
Rights and permissions
Authors
سحر دارابی شاهماری*1، علی احمد آبادی1
1- گروه ژئومورفولوژی، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
چکیده (382 مشاهده)
اهداف: پوشش گیاهان حاشیهای رودخانه، علاوه بر تلاش برای ایجاد یک زیستگاه پایدار بر ویژگی لندفرمهای مرتبط نیز تاثیرگذار هستند و میتوانند سبب پایداری لندفرم رودخانهای شوند. در این مطالعه، وسعت فضایی پنجرههای بازخوردی بیوژئومورفیک در رودخانه طالقان در دوره ۱۴۰۰-۱۳۷۰ مورد بررسی قرار گرفت.
روش‌شناسی: در این پژوهش میدانی از ۴ دوره تصاویر ماهوارهای و عکسهای هوایی مربوط به سالهای ۱۳۷۰، ۱۳۸۰، ۱۳۸۵ و ۱۴۰۰ استفاده شد. پس از تصحیح هندسی تصاویر، رودخانه بر اساس روش سیستم واحدهای ژئومورفیک رودخانهای بازهبندی شد و موقعیت کلنیهای گیاهی با مساحت تقریبا پایدر در هر یک از بازهها تعیین شد. سپس، ویژگیهای این پنجرهها شامل فرآیند اکولوژیک (تراکم و قطر ساقه، ارتفاع پوشش گیاهی و پوشش کف)، مورفومتریک (سطح آسیب) و بیوژئومورفیک (وقوع لندفرمهای انباشتی بیوژئومورفیک) طی بازدید میدانی بررسی شد. دادهها با استفاده از آزمون آماری مجذور کای و تهیه مدل مفهومی تجزیه و تحلیل شد.
یافته‌ها: ۸۲ پنجره بازخوردی بیوژئومورفیک نسبتاً پایدار در حاشیه رودخانه طالقان تشخیص داده شد که در ۷/۷۰% از آنها لندفرمهای انباشتی بیوژئومورفیک مشاهده شد. فرصتهای مناسب برای توسعه کلنیهای گیاهی در بالادست رودخانه، به‌خصوص در بازههای ۱ تا ۳ مشاهده شد. به سمت پایین دست رودخانه در بازههای ۴ و ۵ به دلیل افزایش مداخلات انسانی و به‌خصوص کانالیزهسازی رودخانه، احتمال بسیار کمتری برای توسعه زیستگاههای گیاهی و تاثیر بر ثبات لندفرم رودخانه وجود داشت. ارتباط مستقیمی بین استقرار لندفرمهای انباشتی بیوژئومورفیک با قطر و ارتفاع ساقه و تراکم پوشش گیاهی وجود داشت.
نتیجه‌گیری: در مدیریت رودخانه طالقان، باید به احیای اکوسیستمهای حاشیهای با کاهش سطح مداخلات انسانی و ایجاد زمینه مساعد برای توسعه پنجرههای بازخوردی بیوژئومورفیک توجه نمود. استقرار پایدار پنجره بازخوردی بیوژئومورفیک به معنای استقرار پایدار زیستگاههای گیاهی حاوی گیاهان مهندس است که منجر به حفظ و توسعه زیستگاه و نیز ثبات لندفرم میشود.
روش‌شناسی: در این پژوهش میدانی از ۴ دوره تصاویر ماهوارهای و عکسهای هوایی مربوط به سالهای ۱۳۷۰، ۱۳۸۰، ۱۳۸۵ و ۱۴۰۰ استفاده شد. پس از تصحیح هندسی تصاویر، رودخانه بر اساس روش سیستم واحدهای ژئومورفیک رودخانهای بازهبندی شد و موقعیت کلنیهای گیاهی با مساحت تقریبا پایدر در هر یک از بازهها تعیین شد. سپس، ویژگیهای این پنجرهها شامل فرآیند اکولوژیک (تراکم و قطر ساقه، ارتفاع پوشش گیاهی و پوشش کف)، مورفومتریک (سطح آسیب) و بیوژئومورفیک (وقوع لندفرمهای انباشتی بیوژئومورفیک) طی بازدید میدانی بررسی شد. دادهها با استفاده از آزمون آماری مجذور کای و تهیه مدل مفهومی تجزیه و تحلیل شد.
یافته‌ها: ۸۲ پنجره بازخوردی بیوژئومورفیک نسبتاً پایدار در حاشیه رودخانه طالقان تشخیص داده شد که در ۷/۷۰% از آنها لندفرمهای انباشتی بیوژئومورفیک مشاهده شد. فرصتهای مناسب برای توسعه کلنیهای گیاهی در بالادست رودخانه، به‌خصوص در بازههای ۱ تا ۳ مشاهده شد. به سمت پایین دست رودخانه در بازههای ۴ و ۵ به دلیل افزایش مداخلات انسانی و به‌خصوص کانالیزهسازی رودخانه، احتمال بسیار کمتری برای توسعه زیستگاههای گیاهی و تاثیر بر ثبات لندفرم رودخانه وجود داشت. ارتباط مستقیمی بین استقرار لندفرمهای انباشتی بیوژئومورفیک با قطر و ارتفاع ساقه و تراکم پوشش گیاهی وجود داشت.
نتیجه‌گیری: در مدیریت رودخانه طالقان، باید به احیای اکوسیستمهای حاشیهای با کاهش سطح مداخلات انسانی و ایجاد زمینه مساعد برای توسعه پنجرههای بازخوردی بیوژئومورفیک توجه نمود. استقرار پایدار پنجره بازخوردی بیوژئومورفیک به معنای استقرار پایدار زیستگاههای گیاهی حاوی گیاهان مهندس است که منجر به حفظ و توسعه زیستگاه و نیز ثبات لندفرم میشود.
واژه‌های کلیدی: