Persian
Language
Geographical Research is Published in Persian Fulltext.
دوره 32، شماره 4 - ( 1396 )
جلد 32 شماره 4 صفحات 68-47 |
برگشت به فهرست نسخه ها
نوع مقاله:
موضوع مقاله:
History
دریافت: 1396/2/30 | پذیرش: 1396/5/3 | انتشار: 1396/12/25
دریافت: 1396/2/30 | پذیرش: 1396/5/3 | انتشار: 1396/12/25
How to cite this article
Safaei Pour M, Rahimi Chamkhani A. Critical Analysis of Sampling Designs in Human Geography Research by Focusing on Selection Bias in Probability Samples. GeoRes 2018; 32 (4) :47-68
URL: http://georesearch.ir/article-1-365-fa.html
URL: http://georesearch.ir/article-1-365-fa.html
صفایی پور مسعود، رحیمی چم خانی علیرضا. تحلیل انتقادی طرح‌های نمونه‌گیری در پژوهش‌های جغرافیای انسانی با تأکید بر تورش انتخاب در نمونه‌های احتمالی
. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی. 1396; 32 (4) :47-68
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Rights and permissions
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Authors
مسعود صفایی پور1، علیرضا رحیمی چم خانی*2
1- گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران، اهواز ،ایران
2- گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران، اهواز ،ایران ،Alirezarahimi1@yahoo.com
2- گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران، اهواز ،ایران ،
چکیده (5758 مشاهده)
استفاده از واژه‌های «احتمالی و تصادفی» در روش نمونه‌گیری پژوهش ازنظر اصول روش تحقیق، بار ادعایی و معنایی خاصی دارد و به مفهوم رعایت اصول و قواعد نظریه نمونه‌گیری و عدم تورش انتخاب در طرح نمونه‌گیری است که پایایی و قابلیت تعمیم برآوردها را تضمین می‌کند. پژوهش حاضر با فرض وجود تورش انتخاب نمونه در بسیاری از طرح‌های نمونه‌گیری احتمالی در پژوهش‌های جغرافیای انسانی، به روش کیفی و با رویکرد انتقادی به ارزیابی این فرض پرداخته است. در این راستا به‌منظور کاوش و تفهم مفصل این مسئله، از میان مقالات چاپ‌شده در مجلات علمی-پژوهشی جغرافیایی کشور در 5 سال اخیر، با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند و معیار-محور به انتخاب 25 نمونه موردی از مقالاتی که روش نمونه‌گیری آن‌ها احتمالی (یا تصادفی) ذکرشده است، ولی شواهد و قرینه‌هایی مبنی بر نقض ادعای فوق و تخطی از اصول و قواعد نمونه‌گیری احتمالی (احتمال وجود تورش انتخاب) در آن‌ها موجود است، انتخاب شد. سپس به روش تحلیل محتوا و تحلیل استنادی به بررسی جوانب مسئله در هرکدام از این نمونه‌ها به‌طور جداگانه پرداخته شد. نتایج حاکی از آن است که در تمامی نمونه‌های موردبررسی، در «ادعای احتمالی و یا تصادفی بودن نمونه» بار معنایی علمی خاص این ادعا لحاظ نشده و روش نمونه‌گیری اعمال‌شده در اکثریت آن‌ها عملاً غیر احتمالی بوده است؛ بعضی از آن‌ها –احتمالاً به دلیل عدم آگاهی کامل از اصول و قواعد نظریه نمونه‌گیری-، معنای مصطلح و عامیانه واژه‌های احتمالی، تصادفی و یا اتفاقی را مدنظر داشتند و برخی نیز با آگاهی از معنا و اهمیت علمی این مفاهیم و اصطلاحات، به‌صورت ظاهری و فرمالیستی و خیلی خلاصه به استفاده از این روش اشاره کردند و تصویر روشنی از شیوه کار خود ارائه ندادند؛ درحالی‌که بعضاً در محتوای آن‌ها شواهدی مبنی بر نقض ادعای فوق به چشم می‌خورد. درنهایت در همه آن‌ها امکان وجود تورش انتخاب محتمل است و برآوردهای آن‌ها فاقد پایایی و قابلیت تعمیم قطعی بوده است. با توجه به گستردگی این مسئله در میان مجلات، پژوهشگران و نهادهای دانشگاهی مختلف تولید علم در سراسر کشور، لزوم توجه جدی به این مسئله به‌منظور پایش علمی و دفاع از اعتبار و جایگاه علم جغرافیا به‌عنوان علم برنامه‌ریزی و توسعه ضروری به نظر می‌رسد.
واژه‌های کلیدی:
فهرست منابع
1. اسماعیل‌زاده، حسن، اسماعیل‌زاده، یعقوب (1394)، انتخاب استراتژی بهینه توسعه گردشگری با استفاده از مدل راهبردی SWOT (مطالعه موردی: شهر مراغه)، فصلنامه آمایش محیط، شماره 28، صص 172-149.
2. افشاری، معصومه، مهرام، بهروز، نوغانی، محسن (1392)، بررسی و تدوین شاخص‌های ارزیابی کیفیت مقاله‌های علمی-پژوهشی در حوزه علوم انسانی مبتنی بر نظریه هنجارهای علم مرتون، فصلنامه سیاست علم و فناوری، سال ششم، شماره 1 (پاییز)، صص 66-49.
3. اکبری، محمود (1393)، سنجش نابرابری در کلان‌شهر شیراز با استفاده از شاخص پاندی و نتوانی، جغرافیا و توسعه، شماره 37 (زمستان)، صص 118-103.
4. آصف زاده، سعید (1384)، تحلیل انتقادی مطالعات پژوهشی در علوم پزشکی، پژوهش در پزشکی، دوره 29، شماره 3 (پاییز)، صص 201-195.
5. بدری، سید علی، بیات، ناصر، فتاحی، احدالله، عبدی، ناصر، باقری، فاطمه (1394)، بخش‌بندی گردشگران روستایی بر اساس انگیزه‌های گردشگری (مطالعه موردی: دهستان سروستان، شهرستان بوانات، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دور 47، شماره 4 زمستان، صص 787-773.
6. بلیکی، نورمن (1389)، طراحی پژوهش‌های اجتماعی، ترجمه حسن چاوشیان، چاپ سوم، نشر نی، تهران.
7. بوذرجمهری، خدیجه، عیوضلو، محمود، جمشیدی، علیرضا (1393)، بررسی موضوعی مقالات جغرافیای روستایی در مجلات علمی پژوهشی کشور (سال‌های 1387-1327)، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، سال دوازدهم، شماره 24،بهار و تابستان، صص 53-31.
8. بیکر، ترزال (1389)، نحوه انجام تحقیقات اجتماعی، ترجمه هوشنگ نایبی، چاپ چهارم، نشر نی، تهران.
9. تاجداری، علیرضا (1388)، تورش انتخاب و مشاهده در برآورد جمعیت‌های پنهان: مورد مصرف‌کنندگان مواد مخدر در ایران، برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، دوره 1، شماره 1، زمستان، صص 196-181.
10. جعفری مهرآبادی، مریم، سجودی، مریم (1394)، بررسی وضعیت امنیت زنان در فضاهای شهری (نمونه موردی: پل‌های عابر پیاده شهر رشت)، پژوهشنامه جغرافیای انتظامی، سال سوم، شماره 10،تابستان، صص 86-61.
11. حافظ نیا، محمدرضا (1383)، مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی، چاپ دهم، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی در دانشگاه‌ها (سمت) تهران.
12. حبیبی، کیومرث، نسترن، مهین، محمدی، مهرداد (1395)، سنجش و ارزیابی سرزندگی فضاهای عمومی شهری و نقش آن در ارتقای کیفیت زندگی جوانان، مورد شناسی خیابان نظر شرقی شهر اصفهان، جغرافیا و آمایش شهری-منطقه ای، شماره 19 ، صص 180-161.
13. حسن‌زاده، رمضان (1383)، روش‌های تحقیق در علوم رفتاری (راهنمای عملی تحقیق)، چاپ سوم، انتشارات ساوالان، تهران.
14. حسینی، سید هادی (1393)، تحلیل و ارزیابی سطح پایداری اجتماعی در شهر نوشهر، جغرافیا و پایداری محیط، شماره 12 (پاییز)، صص 71-57.
15. خاکپور، براتعلی، روستا، مجتبی، علی زاده، سیددانا، اشنویی، امیر (1392)، ادراک گردشگران از سطح کیفیت خدمات در شهر کاشان، جغرافیا (فصلنامه علمی-پژوهشی انجمن جغرافیای ایران)، دوره جدید، سال یازدهم، شماره 36، بهار، صص 289-273.
16. خطیبیان، مهناز، عابد سعیدی، ژیلا و اشتری، ایرج (1386)، نمونه‌گیری در پژوهش‌های کمی، نشریه دانشکده پرستاری و مامایی شهید بهشتی، سال شانزدهم، شماره 56 ،بهار، صص 60-53.
17. دلاور، علی (1383)، مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی، ویرایش جدید (با تجدیدنظر و اضافات)، چاپ سوم، انتشارات رشد، تهران.
18. دلاور، علی (1391)، روش تحقیق در روانشناسی و علوم تربیتی، چاپ سی و ششم، میرایش چهارم، نشر ویرایش، تهران.
19. راج. دس (1366)، روش‌های نمونه‌گیری، ترجمه ابوالقاسم بزرگ نیا و سید مجتبی حسینیون، جلد اول، انتشارات معاونت فرهنگی آستان قدس رضوی.
20. رزاقی اصل، سینا، رستمی، زهرا، زیبایی، نیکو (1394)، تحلیل محتوای مقالات بین‌المللی طراحی شهری طی دوره 8 ساله (2012-2005) میلادی، موضوع و روش‌های پژوهش، هویت شهر، سال نهم، شماره 24، زمستان، صص86-79.
21. رشیدی، طلا و ملک حسینی، عباس (1393)، مدرنیته و تأثیر آن بر هویت‌یابی زنان در فضاهای عمومی شهری (موردمطالعه: پارک ائل گلی تبریز)، پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، دوره 2، شماره 3 ،پاییز، صص 370-343.
22. رضوانی، محمدرضا، پروائی هره دشت، شیوا، منصوریان، حسین (1394)، سنجش عوامل مؤثر بر کیفیت زندگی شهری سالمندان در شهرهای نیشابور و عشق‌آباد، مجله جغرافیا و توسعه فضای شهری، سال دوم، شماره 1،بهار و تابستان، صص 55-39.
23. زنگی‌آبادی، علی، سلطانی، لیلا (1388)، تحلیل فضایی فصلنامه جغرافیایی (از تولد تاکنون)، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال بیست و چهارم، شماره 95، زمستان.
24. ساروخانی، باقر (1388)، روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی، جلد اول، اصول و مبانی، چاپ پانزدهم، انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران.
25. ت سرایی، حسن (1372)، مقدمه‌ای بر نمونه‌گیری در تحقیق، چاپ اول، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی و دانشگاه‌ها (سمت).
26. سرور، رحیم، موسوی، میر نجف، باقری کشکولی، علی (1393)، تحلیل رابطه سرمایه اجتماعی و احساس همگرایی قومی در شهر ارومیه (مطالعه موردی: قوم کرد و ترک)، فصلنامه علمی-پژوهشی نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، سال هفتم، شماره 1، زمستان، صص 86-69.
27. سقایی، محسن، صادقی، زهره، عقیلی، نسترن (1393)، ارزیابی عملکرد سیستم اتوبوس تندرو (BRT) در کلان‌شهر اصفهان از دیدگاه شهروندان، مجله آمایش جغرافیایی فضا، شماره 11، صص 40-19.
28. سقایی، مهدی، جوانبخت قهفرخی، زهره، مافی، عزت‌الله (1391)، تحلیل نقش خرید در رابطه با گردشگری و زیارت در کلان‌شهرها (مطالعه موردی: کلان‌شهر مشهد)، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، سال دوم، شماره 8، تابستان، صص 101-77.
29. شایان، حمید،کهنه پوشی، سید هادی (1392)، بررسی علل مهاجرت‌های روستا-شهری در بخش خاور و میرآباد شهرستان مریوان، مجله پژوهش و برنامه‌ریزی روستایی، شماره 3، بهار و تابستان، صص 141-115.
30. صفایی پور، مسعود، حبیبیان، بهار (1393)، بررسی تأثیر عوامل محیطی بر شکل‌گیری انواع اجتماعات فراغتی در پارک‌های شهری، مطالعه موردی: پارک‌های شهر اهواز، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، سال پنجم، شماره 20، بهار، صص 44-23.
31. صلح‌جو، علی (1387)، مقاله‌نویسی فرمالیستی، نامه فرهنگستان، دوره 10، شماره 2،پیاپی 38،تابستان، صص 62-55.
32. عابدی، احمد، شواخی، علیرضا (1389)، مقایسه روش ناسی پژوهش کمی و کیفی در علوم رفتاری، راهبرد، سال نوزدهم، شماره 54 بهار، صص 168-153.
33. عبدلی، اصغر، محمدی، جمل، ابراهیمی، رضا (1393)، تحلیلی بر میزان احساس امنیت اجتماعی گردشگران شهری (مطالعه موردی: گردشگران داخلی شهر اصفهان)، نشریه علمی-پژوهشی جغرافیا و برنامه‌ریزی، سال 18، شماره 50،زمستان، صص 257-235.
34. عرب مازار، عباس، حسینی نژاد، سید مرتضی (1384)، اریب انتخاب نمونه در مدل‌های سطح زندگی، پژوهشنامه اقتصادی، دوره پنجم، شماره 4 (پیاپی 19)، زمستان، صص 113-81.
35. علیقلی زاده فیروزجایی، ناصر، رمضان زاده لسبوئی، مهدی، اسمعیلی، مجید (1394)، سنجش رفتارهای زیست‌محیطی گردشگران در مقصدهای کویری و بیابانی، مطالعه موردی: نواحی روستایی شهرستان خور و بیابانک، پژوهش‌های روستایی، دوره 6، شماره 2 تابستان، صص 274-253.
36. قدمی، مصطفی، محمدی سوادکوهی، خدیجه، عظیمی، آزاده، فرجی ملائی، امین (1392)، بررسی کیفیت کالبدی وکارکردی کاربری‌های تفریحی-فراغتی در شهرهای گردشگری (نمونه موردمطالعه: شهر بابلسر)، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال 28، شماره اول، پیاپی 105، بهار، صص 53-35.
37. کالتون، گراهام (1392)، چگونه نمونه‌گیری کنیم؟ مقدمه‌ای بر نمونه‌گیری پژوهش پیمایشی، ترجمه بهروز گران پایه، چاپ اول، نشر نی، تهران.
38. کوشا، کیوان، صادقیانی، جمشید، حیدری، مهدیه السادات، زینلی کرمانی، افسانه (1389)، بررسی میزان مقالات تهیه شده از پایان‌نامه‌های دوره دکتری دانشگاه تهران (1380-1384)، نشریه تحقیقات کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاهی، دوره چهل و چهارم، شماره 2، صص 69-45.
39. گرامی راد، فاطمه، محمدی، مهدی، سرلک، نرگس (1393)، تحلیل محتوای مقاله‌های مجلات علمی-پژوهشی حسابداری و مالی منتشره بین سال‌های 1392-1387، فصلنامه علمی پژوهشی حسابداری مدیریت، سال هفتم، شماره 23، صص 122-105.
40. لطفی، صدیقه، بردی آنامرادنژاد، رحیم، ساسانی پور، محمد (1393)، بررسی احساس امنیت در فضاهای عمومی (مطالعه موردی کلان‌شهر شیراز)، مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال پنجم، شماره 19، زمستان، صص 56-39.
41. له‌وی، پلی اس، لمی‌شو، استنلی (1383)، نمونه‌گیری، روش‌ها و کاربردها، ترجمه گیتی مختاری امیرمجدی، چاپ دوم، انتشارات پژوهشکده آمار، تهران.
42. محمدپور، احمد (1390)، روش تحقیق کیفی ضد روش (مراحل و رویه‌های عملی در روش‌شناسی کیفی)، جلد 2، چاپ اول، انتشارات جامعه شناسان، تهران.
43. مشکینی، ابوالفضل، اعظم نبوی، مهدی، پورطاهری، مهدی (1393)، ارزیابی عوامل مؤثر در جذب گردشگران به مراکز تجاری-تفریحی (مطالعه موردی: مراکز تجاری منطقه نمونه گردشگری سپاد، مشهد)، مدرس علوم انسانی-برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دوره هجدهم، شماره 1، بهار، صص 134-109.
44. مشکینی، ابوالفضل، غلامی، محمد، مقدم، معصومه، رستگار، موسی (1390)، تأثیر بانکداری الکترونیک در کاهش سفرهای درون‌شهری (نمونه موردی: بخش مرکزی شهر زنجان)، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال اول، شماره 3،پاییز، صص 28-17.
45. مطیعی لنگرودی، سید حسن، قدیری معصوم، مجتبی، رضوانی، محمدرضا، عزمی، آئیژ (1392)، نقش بازارهای دوره‌ای در توسعه گردشگری محلی-مطالعه موردی: استان گیلان، فصلنامه علمی-پژوهشی فضای جغرافیایی، سال سیزدهم، شماره 43، پاییز، صص 115-133.
46. مکی آل آقا، بدیع‌الزمان (1386)، بررسی عوامل بازدارنده و تسهیل کننده پژوهش در دانشگاه آزاد اسلامی به منظور ارائه راهکارهای عملی برای ارتقای سطح پژوهش در دانشگاه، فصلنامه اندیشه‌های تازه در علوم تربیتی، سال دوم، شماره 3 (تابستان)، صص 110-101.
47. ملکمیان، لینا، شیرانی، پرویز (1364)، کاربرد روش‌های نمونه‌گیری در علوم اجتماعی، چاپ اول، انتشارات کلمه.
48. موحد، علی، ایزدی، پگاه (1389)، ارزیابی کمی و کیفی مقاله‌های فصلنامه پژوهش‌های جغرافیایی طی دوره 10 ساله (87-1378)، پژوهش‌های جغرافیایی طبیعی، دوره چهل و دوم، شماره ،71 (بهار)، صص 94-83.
49. موحد، علی، ملکان، جواد (1393)، راهبردهای توسعه گردشگری بخش رودبار قصران شهرستان شمیرانات با استفاده از تکنیک Qspm، جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، سال بیست و پنجم، شماره 4، صص 186-163.
50. مورگان، آر. دی (1354)، مقدمه‌ای بر روش‌های نمونه‌گیری، ترجمه کامران سپهری، انتشارات فاروس ایران.
51. موزر، س.ک، کالتون، ج (1368)، روش تحقیق، ترجمه کاظم ایزدی، چاپ دوم، انتشارات کیهان، تهران.
52. موسوی، یعقوب، ذائرثابت، فروغ (1390)، بررسی جامعه‌شناختی موانع ساختاری و انسانی رشد پژوهش‌های اجتماعی کاربردی در ایران، مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، سال سوم، شماره 2، بهار، صص 34-7.
53. نادری، عزت‌الله، سیف نراقی، مریم (1364)، روش‌های تحقیق در علوم انسانی با تأکید بر علوم تربیتی، چاپ اول، دفتر تحقیق و انتشارات بدر.
54. نوروزی آورگانی، اصغر (1393)، ارزیابی عملکرد و سنجش میزان رضایتمندی از سیستم اتوبوس‌رانی تندرو (BRT) در کلان‌شهر اصفهان، مجله علمی – پژوهشی برنامه‌ریزی فضایی (جغرافیا)، سال چهارم، شماره 1، بهار، صص 168-143.
55. نوری، سید هدایت الله، سوری، فرشاد، کاظمی، زینب، غلامی، علیرضا (1391)، بررسی تبلیغات شفاهی و تحلیل تأثیر آن برجذب گردشگران روستایی، مطالعه موردی: روستاهای هدف گردشگری شهرستان پاوه، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال دوازدهم، شماره 24، بهار، صص 102-83.
56. ولایی، ناصر، کوثریان، مهرنوش، نصیری، ابراهیم، موسوی، سید فاطمه (1385)، بررسی کمی و کیفی مقالات مجله علمی-پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی مازندران (نامه) از شماره 47-1 ، مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران، دوره شانزدهم، شماره 52 (خرداد و تیر)، صص 139-131.
57. یمینی فیروز، مسعود، رضوی، سید محمدحسین، حسینی، سید عماد، ادبی فیروز جاه، حسین، نریمانی، حسین (1393)، بررسی رشد کمی و کیفی تولیدات علمی ایران در زمینه علوم ورزشی: مطالعه‌ای در ISI، مجله علم‌سنجی کاسپین، سال اول، شماره 1، بهار و تابستان، صص 32-28.
58. Attia, A. (2005), Bias in RCTs Confounders, Selection Bias and Allocation Concealment, Evidence-based Medicine, Vol. 10, No. 3, pp. 258-261.
59. Berk, R.A. (1983), An Introduction to Sample Selection Bias in Sociological Data, American Sociological Review,Vol.48, pp. 386-398.
60. Cuddeback, G., Wilson, E., Orme, J.G., Combs-Orme, T. (2004), Detecting and Statistically Correcting Sample Selection Bias, Journal of Social Service Research, Vol. 30, No.3, pp.19-33.