مقدمه: تحلیل تطبیقی تجارب بینالمللی در زمینه توسعه زیرسطحی میتواند به شناسایی عوامل کلیدی موفقیت و شکست طرحهای زیرسطحی کمک کند. هدف پژوهش حاضر تحلیل تطبیقی تجارب بینالمللی و ارایه مدل مفهومی توسعه زیرسطحی شهری بود.
روششناسی: این پژوهش کیفی در سال ۱۴۰۳ با رویکرد مرور سیستماتیک و تحلیل محتوا انجام شد. از میان ۶۰۹ مقاله شناساییشده در پایگاههای معتبر، پس از غربالگری و اعمال معیارهای ورود، ۲۶ مقاله برای تحلیل نهایی انتخاب شد. دادهها با روش SWOT در چهار بخش قوتها، ضعفها، فرصتها و تهدیدها تحلیل و برای تدوین استراتژیهای توسعه زیرسطحی استفاده شدند.
یافتهها: در این مطالعه، تجارب توسعه زیرسطحی در ۱۰ شهر از ۸ کشور کانادا، سنگاپور، فنلاند، فرانسه، استرالیا، روسیه، آمریکا و اسپانیا بررسی شد. این شهرها از رویکردهای متنوعی برای حل چالشهای شهری با استفاده از فضاهای زیرسطحی بهره گرفتهاند. فرصتهای اصلی شامل کاهش ترافیک و آلودگی، بهبود کیفیت زندگی، تقویت حمل و نقل عمومی، توسعه تجاری و جذب گردشگر بوده و اغلب طرحها با رویکرد تدریجی، فنّاوریمحور و چندمنظوره اجرا شدند. در مقابل، چالشهای مهم شامل هماهنگی نهادی، محدودیت فضا، مسایل زمینشناسی، هزینههای بالا و پیچیدگی مالکیت بودند. در پایان، یک مدل مفهومی در پنج محور اصلی برای بومیسازی و اجرای طرحهای مشابه در سایر شهرها ارایه شد.
نتیجهگیری: کشورهایی که از رویکردهای دادهمحور، نظامهای بازخورد مستمر و سیاستگذاری مشارکتی بهره بردهاند، موفقیت چشمگیرتری در توسعه پایدار زیرسطحی دارند.