دوره 37، شماره 3 - ( 1401 )
جلد 37 شماره 3 صفحات 389-381 |
برگشت به فهرست نسخه ها
نوع مقاله:
موضوع مقاله:
History
دریافت: 1401/2/1 | پذیرش: 1401/3/27 | انتشار: 1401/4/10
دریافت: 1401/2/1 | پذیرش: 1401/3/27 | انتشار: 1401/4/10
Rights and permissions
Authors
معصومه یعقوبی بایعکلایی1، علیرضا وفایی نژاد*2، حمیدرضا مرادی دارابکلایی3، حسین هاشمی4
1- گروه مهندسی و مدیریت منابع آب، دانشکده مهندسی عمران-آب-محیط زیست، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
2- گروه مهندسی ژئوتکنیک و حمل و نقل، دانشکده مهندسی عمران-آب-محیط زیست، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
3- گروه آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
4- مرکز مطالعات خاورمیانه و مهندسی منابع آب، دانشگاه لوند، لوند، سوئد
2- گروه مهندسی ژئوتکنیک و حمل و نقل، دانشکده مهندسی عمران-آب-محیط زیست، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
3- گروه آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
4- مرکز مطالعات خاورمیانه و مهندسی منابع آب، دانشگاه لوند، لوند، سوئد
چکیده (1823 مشاهده)
اهداف: پژوهش حاضر با هدف بررسی و پیشبینی تغییرات سنجهها و فرآیندهای تغییر سیمای سرزمین در حوزه آبخیز گرگان‌رود در استان گلستان انجام شد.
روششناسی: نقشههای کاربری/پوشش زمین در سالهای 1990، 2000، 2010 و 2020 میلادی تهیه شد. سپس پیشبینی تغییرات کاربری/پوشش زمین برای شرایط آینده، تحت دو سناریوی (1) تداوم روند فعلی تغییر برای سال 2040 و (2) تغییرات کاربری/پوشش زمین برای سال2040 بر اساس توان اکولوژیکی سرزمین، با استفاده از مدلساز تغییر سرزمین انجام پذیرفت. سنجهها و فرآیندهای تغییر سیمای سرزمین در سالهای مورد مطالعه و سناریوهای مد نظر با استفاده از نرم افزار Fragstats استخراج و تغییرات آن‌ها طی دوره مورد مطالعه (1990 تا 2020) تحلیل شد.
یافتهها: طی دوره مورد بررسی، جنگل‌زدایی (53/279کیلومتر مربع)، کاهش اراضی مرتعی (98/542کیلومتر مربع)، توسعه کشاورزی (413کیلومتر مربع) و توسعه مناطق مسکونی (81/133کیلومتر مربع) در آبخیز گرگان‌رود اتفاق افتاده بود. بر اساس نقشه پیش‌بینی‌شده کاربری اراضی برای سال 2040 تحت دو سناریوی مدیریتی، مساحت کاربرهای جنگل، کشاورزی و مرتع در سناریوی اول (بر اساس روند تغییرات فعلی) با تغییر 37/58-، 8/35، 28/8کیلومتر مربع به 98/1364، 09/2396 و 18/3481کیلومتر مربع خواهد رسید. این در حالی است که در سناریوی دوم (بر اساس توان اکولوژیک) مساحت کاربرهای جنگل، کشاورزی و مرتع با تغییر 27/4، 86/100- و 58/96کیلومتر مربع به 54/1427، 55/2258 و 49/3567کیلومتر مربع خواهد رسید.
نتیجهگیری: افزایش و کاهش تعداد لکه‌ها بهترتیب در کاربری‌های انسان‌ساخت و طبیعی بیانگر روند تخریبی سیمای سرزمین طی دوره پژوهش است. فرآیندهای تنزل در جنگل، تفکیک در مرتع و ایجاد در کشاورزی و مناطق مسکونی طی دوره 30ساله پژوهش در آبخیز گرگان‌رود به وقوع پیوسته است.
روششناسی: نقشههای کاربری/پوشش زمین در سالهای 1990، 2000، 2010 و 2020 میلادی تهیه شد. سپس پیشبینی تغییرات کاربری/پوشش زمین برای شرایط آینده، تحت دو سناریوی (1) تداوم روند فعلی تغییر برای سال 2040 و (2) تغییرات کاربری/پوشش زمین برای سال2040 بر اساس توان اکولوژیکی سرزمین، با استفاده از مدلساز تغییر سرزمین انجام پذیرفت. سنجهها و فرآیندهای تغییر سیمای سرزمین در سالهای مورد مطالعه و سناریوهای مد نظر با استفاده از نرم افزار Fragstats استخراج و تغییرات آن‌ها طی دوره مورد مطالعه (1990 تا 2020) تحلیل شد.
یافتهها: طی دوره مورد بررسی، جنگل‌زدایی (53/279کیلومتر مربع)، کاهش اراضی مرتعی (98/542کیلومتر مربع)، توسعه کشاورزی (413کیلومتر مربع) و توسعه مناطق مسکونی (81/133کیلومتر مربع) در آبخیز گرگان‌رود اتفاق افتاده بود. بر اساس نقشه پیش‌بینی‌شده کاربری اراضی برای سال 2040 تحت دو سناریوی مدیریتی، مساحت کاربرهای جنگل، کشاورزی و مرتع در سناریوی اول (بر اساس روند تغییرات فعلی) با تغییر 37/58-، 8/35، 28/8کیلومتر مربع به 98/1364، 09/2396 و 18/3481کیلومتر مربع خواهد رسید. این در حالی است که در سناریوی دوم (بر اساس توان اکولوژیک) مساحت کاربرهای جنگل، کشاورزی و مرتع با تغییر 27/4، 86/100- و 58/96کیلومتر مربع به 54/1427، 55/2258 و 49/3567کیلومتر مربع خواهد رسید.
نتیجهگیری: افزایش و کاهش تعداد لکه‌ها بهترتیب در کاربری‌های انسان‌ساخت و طبیعی بیانگر روند تخریبی سیمای سرزمین طی دوره پژوهش است. فرآیندهای تنزل در جنگل، تفکیک در مرتع و ایجاد در کشاورزی و مناطق مسکونی طی دوره 30ساله پژوهش در آبخیز گرگان‌رود به وقوع پیوسته است.
واژه‌های کلیدی: