Persian
Language
Geographical Research is Published in Persian Fulltext.
دوره 38، شماره 3 - ( 1402 )
جلد 38 شماره 3 صفحات 286-275 |
برگشت به فهرست نسخه ها
نوع مقاله:
موضوع مقاله:
History
دریافت: 1401/11/20 | پذیرش: 1402/3/30 | انتشار: 1402/7/10
دریافت: 1401/11/20 | پذیرش: 1402/3/30 | انتشار: 1402/7/10
How to cite this article
Khalaj M. Evaluation and analysis of Tectonic Activities in Sivand Basin area using Morphometric Indices. GeoRes 2023; 38 (3) :275-286
URL: http://georesearch.ir/article-1-1436-fa.html
URL: http://georesearch.ir/article-1-1436-fa.html
خلج محمد. تحلیل فعالیت‌های زمین‌ساختی حوضه آبریز سیوند با استفاده از شاخص‌های ریخت‌سنجی. فصل‌نامه تحقیقات جغرافیایی. 1402; 38 (3) :275-286
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Rights and permissions
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
چکیده (651 مشاهده)
اهداف: ریخت‌سنجی را می‌توان اندازه‌گیری کمّی شکل چشم‌اندازهای روی زمین تعریف کرد که می‌توانند برای شناسایی مناطق دارای زمین‌ساخت فعال به کار روند. هدف از این پژوهش بررسی زمین‌ساخت فعال در حوضه آبریز سیوند با استفاده از پنج شاخص ریخت‌سنجیِ عدم تقارن حوضه زهکشی (Af)، برجستگی نسبی (Bh)، ضریب شکل (Ff)، انتگرال و منحنی فرازسنجی (Hi) و گرادیان طولی رود (SL) است. با انجام این پژوهش، می‌توان به فرآیندهای فعال در حوضه سیوند پی برد و از خسارت‌های ناشی از بلایای طبیعی مانند سیل و زلزله تا حدودی جلوگیری کرد.
روش‌شناسی: این تحقیق پیمایشی در سال ۱۴۰۱ در استان فارس انجام شد و از نظر هدف کاربردی است. ماهیت پژوهش از نظر داده‌ها و محاسبات کمّی است. برای محاسبه شاخص‌ها از نرم افزار ۱۰.۸ GIS و مدل رقومی ارتفاعی (DEM) با دقت ۳۰ متر استفاده شد. نقشه پهنه‌بندی هر شاخص در گستره مورد بررسی تهیه شد و هر کدام از شاخص‌های مذکور از نظر فعالیت زمین‌ساختی به ۵ رده فعالیت بسیار بالا، بالا، متوسط، کم و بسیار کم تقسیم شدند. در نهایت با میانگین‌گیری از رده کل شاخص‌ها، شاخصی نهایی به نام شاخص زمین‌ساخت فعال نسبی (Iat) حاصل شد و گستره مورد بررسی به سه رده فعالیت زمین‌ساختی بالا، متوسط و کم تقسیم شد.
یافته‌ها: در زیرحوضه‌های منطبق بر گسل‌های آونجان، گسل موسی‌خانی، گسل سیوند، گسل رودخانه سیوند و گسل‌های واقع در جنوب گستره مورد بررسی شاخص‌های اندازه‌گیری‌شده مقادیر بالا و متوسط را نشان می‌دهند که به دلیل فعالیت زمین‌ساختی متوسط به بالای منطقه است.
نتیجه‌گیری: حوضه آبریز سیوند دارای فعالیت زمین‌ساختی متوسط به بالا است و بخش‌های شمالی، شمال غربی، میانی و جنوبی منطقه فعال‌تر از بخش‌های دیگر هستند که به دلیل تأثیر گسل‌های مذکور بر منطقه است.
روش‌شناسی: این تحقیق پیمایشی در سال ۱۴۰۱ در استان فارس انجام شد و از نظر هدف کاربردی است. ماهیت پژوهش از نظر داده‌ها و محاسبات کمّی است. برای محاسبه شاخص‌ها از نرم افزار ۱۰.۸ GIS و مدل رقومی ارتفاعی (DEM) با دقت ۳۰ متر استفاده شد. نقشه پهنه‌بندی هر شاخص در گستره مورد بررسی تهیه شد و هر کدام از شاخص‌های مذکور از نظر فعالیت زمین‌ساختی به ۵ رده فعالیت بسیار بالا، بالا، متوسط، کم و بسیار کم تقسیم شدند. در نهایت با میانگین‌گیری از رده کل شاخص‌ها، شاخصی نهایی به نام شاخص زمین‌ساخت فعال نسبی (Iat) حاصل شد و گستره مورد بررسی به سه رده فعالیت زمین‌ساختی بالا، متوسط و کم تقسیم شد.
یافته‌ها: در زیرحوضه‌های منطبق بر گسل‌های آونجان، گسل موسی‌خانی، گسل سیوند، گسل رودخانه سیوند و گسل‌های واقع در جنوب گستره مورد بررسی شاخص‌های اندازه‌گیری‌شده مقادیر بالا و متوسط را نشان می‌دهند که به دلیل فعالیت زمین‌ساختی متوسط به بالای منطقه است.
نتیجه‌گیری: حوضه آبریز سیوند دارای فعالیت زمین‌ساختی متوسط به بالا است و بخش‌های شمالی، شمال غربی، میانی و جنوبی منطقه فعال‌تر از بخش‌های دیگر هستند که به دلیل تأثیر گسل‌های مذکور بر منطقه است.
واژه‌های کلیدی:
فهرست منابع
1. - Abdideh M, Qorashi M, Rangzan K, Aryan M (2011). Assessment of relative active tectonics using Morphometric Analysis, case study of Dez River (southwestern, Iran). Scientific Quarterly Journal of Geoscience. 20(80):33-46. [Persian]
2. Babaei Sh, Dehebozorgi M, Hakimi Asyabar S, Hosseini Asl A (2017). Assessment of active tectonics by using morphometric indices in Central Alborz. Quantitative Geomorphology Research. 6(1):40-56. [Persian]
3. Bayati Khatibi M (2009). Detection of neotectonic activities in Qoranguchai water basin using Geomorphic and Morphotectonic indicators. Journal of Geographic Space. 9(25):23-50. [Persian]
4. Berberian M (1995). Master "blind" thrust faults hidden under the Zagros folds: Active basement tectonics and surface morphotectonics. Tectonophysics. 241(3-4):193-224. [DOI:10.1016/0040-1951(94)00185-C]
5. Bull WB, McFadden LD (1980). Tectonic geomorphology north and south of the Garlock fault, California. In: Doehring DO, editor. Geomorphology in arid regions. 1st Edition. London: Routledge.
6. Burbank DW, Anderson RS (2012). Tectonic geomorphology. New Jersey: Wiley Press. [DOI:10.1002/9781444345063]
7. El Hamdouni R, Irigaray C, Fernandez T, Chacón J, Keller EA (2008). Assessment of relative active tectonics, southwest border of Sierra Nevada (southern Spain). Geomorphology. 96(1-2):150-173. [DOI:10.1016/j.geomorph.2007.08.004]
8. Font M, Amorese D, Lagarde JL (2010). DEM and GIS analysis of the stream gradient index to evaluate effects of tectonics: The Normandy intraplate area (NW France). Geomorphology. 119(3-4):172-180. [DOI:10.1016/j.geomorph.2010.03.017]
9. Fossen H (2016). Structural geology. 2nd Edition. Cambridge: Cambridge University Press. [DOI:10.1017/9781107415096]
10. Hack JT (1973). Stream-profiles analysis and stream-gradient index. Journal of Research of the U.S. Geological Survey. 1(4):421-429.
11. Horton RE (1945). Erosional development of streams and their drainage basins: hydrophysical approach to quantitative morphology. Geological Society of America Bulletin. 56(3):275-370. [DOI:10.1130/0016-7606(1945)56[275:EDOSAT]2.0.CO;2]
12. Keller EA (1986). Investigation of active tectonics: Use of surficial Earth processes. In: National Research Council, editor. Active Tectonics, Studies in Geophysics. Washington DC: National Academy Press.
13. Keller EA, Pinter N (2002). Active tectonics, earthquakes, uplift and landscape. 2nd Edition. London: Pearson Press.
14. Khodabakhshnezhad A, Pourkermani M, Arian M, Mutkan AA, Charchi A (2015). Active tectonics of Great Karun River basin. Scientific Quarterly Journal of Geoscience. 24(95):13-28. [Persian]
15. Maathuis BHP, Wang L (2006). Digital elevation model based hydro-processing. Geocarto International. 21(1):21-26. [DOI:10.1080/10106040608542370]
16. Melosh BL, Keller EA (2013). Effects of active folding and reverse faulting on stream channel evolution, Santa Barbara Fold Belt, California. Geomorphology. 186(25):119-135. [DOI:10.1016/j.geomorph.2012.12.027]
17. Mosadeghzadeh E, Dehbozorgi M, Hakimi Asiabar S (2020). Morphotectonic of Eastern part of Ramsar, North of Iran. Quantitative Geomorphology Research. 8(3):242-258. [Persian]
18. Morisawa M, Hack JT, editors (1985). Proceedings of the 15th Annual Binghamton Geomorphology Symposium; 1984 Sep; Boston: Allen and Unwin.
19. Rabeti D, Debozorgi M, Hakimi Esiaber S, Nouzaim R (2018). Assessment of active tectonics by using morphometric indices in Sepidrud Basin, Western Alborz. Quantitative Geomorphology Researches. 7(2):140-157. [Persian]
20. Singh OM (2009). Hypsometry and erosion proneness: A case study in the lesser Himalayan watersheds. Journal of Soil and Water Conservation. 8(2):53-59.
21. Singh P, Gupta A, Singh M (2014). Hydrological inferences from watershed analysis for water resource management using remote sensing and GIS techniques. The Egyptian journal of Remote Sensing and Space Science. 17(2):111-121. [DOI:10.1016/j.ejrs.2014.09.003]
22. Snyder NP, Whipple KX, Tucker GE, Merritts DJ (2000). Landscape response to tectonic forcing: Digital elevation model analysis of stream profiles in the Mendocino triple junction region, northern California. Geological Society of America Bulletin. 112(8):1250-1263.
https://doi.org/10.1130/0016-7606(2000)112<1250:LRTTFD>2.3.CO;2 [DOI:10.1130/0016-7606(2000)1122.3.CO;2]
23. Stocklin J (1968). Structural history and tectonics of Iran: A review. American Association of Petroleum Geologists Bulletin. 52(7):1229-1258. [DOI:10.1306/5D25C4A5-16C1-11D7-8645000102C1865D]
24. Strahler AN (1952). Hypsometric (area-altitude) analysis of erosional topography. Geological Society of America Bulletin. 63(11):1117-1142. [DOI:10.1130/0016-7606(1952)63[1117:HAAOET]2.0.CO;2]
25. Volker HX, Wasklewicz TA, Ellis MA (2007). A topographic fingerprint to distinguish alluvial fan formative processes. Geomorphology. 88(1-2):34-45. [DOI:10.1016/j.geomorph.2006.10.008]
26. Walker RT (2006). A remote sensing study of active folding and faulting in southern Kerman province, S.E. Iran. Journal of Structural Geology. 28(4):654-666. [DOI:10.1016/j.jsg.2005.12.014]
27. Wells SG, Bullard TF, Menges CM, Drake PG, Karas PA, Kelson KI, et al. (1988). Regional variations in tectonic geomorphology along a segmented convergent plate boundary. Pacific Coast of Costa Rica. Geomorphology. 1(3):239-265. [DOI:10.1016/0169-555X(88)90016-5]
28. Yamani M, Maghsudi M, Ghassemi MR, Mohammadnejad V (2012). Morphologic and morphometric evidence for active tectonic effects on alluvial fans in North Damghan. Physical Geography Research Quarterly. 44(2):1-18. [Persian]