Persian
Language
Geographical Research is Published in Persian Fulltext.
دوره 34، شماره 1 - ( 1397 )
جلد 34 شماره 1 صفحات 120-109 |
برگشت به فهرست نسخه ها
نوع مقاله:
موضوع مقاله:
History
دریافت: 1397/6/6 | پذیرش: 1397/11/1 | انتشار: 1397/12/26
دریافت: 1397/6/6 | پذیرش: 1397/11/1 | انتشار: 1397/12/26
How to cite this article
Nouhi M, madadi A, Abedini M. Determination of Tectonic Activity Based on the Morphology of Alluvial Fan Systems (Case Study: the Northern Slopes of Sabalan Volcanic Mount). GeoRes 2019; 34 (1) :109-120
URL: http://georesearch.ir/article-1-595-fa.html
URL: http://georesearch.ir/article-1-595-fa.html
نوحی محمد، مددی عقیل، عابدینی موسی. تعیین میزان فعالیت تکتونیکی بر اساس مورفولوژی سیستم‌های مخروطافکنهای
(مطالعه موردی: دامنه‌‌های شمالی کوهستان سبلان). فصل‌نامه تحقیقات جغرافیایی. 1397; 34 (1) :109-120
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Rights and permissions
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Authors
محمد نوحی1، عقیل مددی*2، موسی عابدینی1
1- گروه جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
2- گروه جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران ،aghil48madadi@yahoo.com
2- گروه جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران ،
چکیده (4369 مشاهده)
اهداف و زمینه‌ها: مخروطافکنهها از بارزترین پدیده‌های ژئومورفولوژی رودخانه‌ای هستند که بیشتر در جبهه کوهستان‌ها یافت می‌شوند. این اشکال متأثر از تغییرات اقلیمی و فعالیت‌های زمین ساختی هستند و آثار آنها را در خود ثبت می‌کنند. بنابراین برای درک تغییرات اقلیمی و فعالیت‌های تکتونیکی و نیز فرایند‌های فعال در گذشته و حال هر منطقه می‌توانیم از آنها استفاده کنیم.
هدف از این پژوهش، تعیین میزان فعالیت‌های تکتونیکی در جبهه شمالی کوهستان سبلان از طریق مورفولوژی سیستم‌های مخروطافکنهای بوده است. با انجام چنین پژوهش‌هایی، می‌توان به فرایند‌های فعال بر روی مخروطافکنهها پی برد و از این طریق تا حدودی از خسارت‌های جانی و مالی مربوط به بلایای طبیعی، به ویژه زلزله و سیل جلوگیری کرد.
روش‌شناسی: برای این منظور از طریق شاخص‌ها و شواهد ژئومورفولوژی، نظیر پروفیل طولی واقعی، پروفیل طولی تئوریکی و پروفیل طولی برش رودخانه، شاخص تقعر رودخانه و برش رأس مخروطافکنهها به تعیین میزان تکتونیک فعال اقدام شد. جهت اطمینان بیشتر، از شاخص‌های دیگری مانند عدم تقارن حوضه، منحنی هیپسومتری، انتگرال هیپسومتری، شکل حوضه و ضریب ناهمواری استفاده شد. علاوه بر آن از مشاهدات میدانی، مدل ارتفاعی رقومی، سامانه اطلاعات جغرافیایی و آرک هیدرو استفاده شد.
نتیجه‌گیری: با توجه به تفسیر تمام شاخص‌های به‌کاررفته در این پژوهش، مطالعات کتابخانه‌ای و مشاهدات میدانی به این نتیجه رسیدیم که فرونشست بخش مرکزی توده سبلان در دوره کواترنر پسین با ایجاد یک گسل دایره‌ای شکل(کالدرا) و سایر گسل‌های فرعی منشعب از آن در نزدیکی رأس مخروطافکنهها، ضمن فرسایش رأس مخروطافکنهها و پایین آوردن سطح اساس، با ایجاد دره‌های طولی و کانالیزه کردن جریان‌های سطحی، موجب برش روانه‌های گلی(لاهار) در رأس مخروطافکنهها شده است. بنابراین مورفولوژی مخروطافکنهها در منطقه مورد مطالعه ناشی از تکتونیک فعال ارزیابی شد. علاوه بر آن، حاکمیت دوره‌های یخچالی در زمان فوران آتش‌فشان سبلان با ایجاد جریان لاهار، در این مورد نقش قاطع داشته است.
هدف از این پژوهش، تعیین میزان فعالیت‌های تکتونیکی در جبهه شمالی کوهستان سبلان از طریق مورفولوژی سیستم‌های مخروطافکنهای بوده است. با انجام چنین پژوهش‌هایی، می‌توان به فرایند‌های فعال بر روی مخروطافکنهها پی برد و از این طریق تا حدودی از خسارت‌های جانی و مالی مربوط به بلایای طبیعی، به ویژه زلزله و سیل جلوگیری کرد.
روش‌شناسی: برای این منظور از طریق شاخص‌ها و شواهد ژئومورفولوژی، نظیر پروفیل طولی واقعی، پروفیل طولی تئوریکی و پروفیل طولی برش رودخانه، شاخص تقعر رودخانه و برش رأس مخروطافکنهها به تعیین میزان تکتونیک فعال اقدام شد. جهت اطمینان بیشتر، از شاخص‌های دیگری مانند عدم تقارن حوضه، منحنی هیپسومتری، انتگرال هیپسومتری، شکل حوضه و ضریب ناهمواری استفاده شد. علاوه بر آن از مشاهدات میدانی، مدل ارتفاعی رقومی، سامانه اطلاعات جغرافیایی و آرک هیدرو استفاده شد.
نتیجه‌گیری: با توجه به تفسیر تمام شاخص‌های به‌کاررفته در این پژوهش، مطالعات کتابخانه‌ای و مشاهدات میدانی به این نتیجه رسیدیم که فرونشست بخش مرکزی توده سبلان در دوره کواترنر پسین با ایجاد یک گسل دایره‌ای شکل(کالدرا) و سایر گسل‌های فرعی منشعب از آن در نزدیکی رأس مخروطافکنهها، ضمن فرسایش رأس مخروطافکنهها و پایین آوردن سطح اساس، با ایجاد دره‌های طولی و کانالیزه کردن جریان‌های سطحی، موجب برش روانه‌های گلی(لاهار) در رأس مخروطافکنهها شده است. بنابراین مورفولوژی مخروطافکنهها در منطقه مورد مطالعه ناشی از تکتونیک فعال ارزیابی شد. علاوه بر آن، حاکمیت دوره‌های یخچالی در زمان فوران آتش‌فشان سبلان با ایجاد جریان لاهار، در این مورد نقش قاطع داشته است.
واژه‌های کلیدی:
فهرست منابع
1. Antón, L, Rodés A, De Vicente G, Pallàs R, Garcia-Castellanos D, Stuart FM, et al (2012). Quantification of fluvial incision in the Duero Basin (NW Iberia) from longitudinal profile analysis and terrestrial cosmogenic nuclide concentrations. Geomorphology. 165-166:50-61. [DOI:10.1016/j.geomorph.2011.12.036]
2. Bahrami S (2013). Tectonic controls on the morphometry of alluvial fans around Danehkhoshk anticline, Zagros, Iran. Geomorphology. 180:217-230. [DOI:10.1016/j.geomorph.2012.10.012]
3. Blair TC, McPherson JG (2009). Processes and forms of alluvial fans. In: Parsons AJ, Abrahams AD, editors. Geomorphology of desert environments. pp. 413-467. Springer, Dordrecht. [DOI:10.1007/978-1-4020-5719-9_14]
4. Bull WB (2007). Tectonic geomorphology of mountains: a new approach to paleoseismology. UK: Blackwell Publication. P; 328. [DOI:10.1002/9780470692318]
5. Figueroa AM, Knott JR (2010). Tectonic geomorphology of the southern Sierra Nevada Mountains (California): Evidence for uplift and basin formation. Geomorphology. 123(1-2):34-45. [DOI:10.1016/j.geomorph.2010.06.009]
6. El Hamdouni R, Irigaray C, Fernández, T, Chacón J, Keller EA (2008). Assessment of relative active tectonics, southwest border of the Sierra Nevada (southern Spain). [DOI:10.1016/j.geomorph.2007.08.004]
7. Geomorphology. 96(1):150-173.
8. Harvey AM, Mather AE, Stokes M (2005). Alluvial fans: geomorphology, sedimentology, dynamics-introduction. A review of alluvial-fan research. Geological Society. London: Special Publications. 251(1):1-7. [DOI:10.1144/GSL.SP.2005.251.01.01]
9. Lifton NA, Chase CG (1992). Tectonic, climatic and lithologic influences on landscape fractal dimension and hypsometry: implications for landscape evolution in the San Gabriel Mountains, California. Geomorphology. 5(1-2):77-114. [DOI:10.1016/0169-555X(92)90059-W]
10. Pedrera A, Pérez-Peña JV, Galindo-Zaldívar J, Azañón JM, Azor A (2009). Testing the sensitivity of geomorphic indices in areas of low-rate active folding (eastern Betic Cordillera, Spain). Geomorphology. 105(3-4):218-231. [DOI:10.1016/j.geomorph.2008.09.026]
11. Quigley MC, Sandiford M, Cupper ML (2007). Distinguishing tectonic from climatic controls on range-front sedimentation. Basin Research. 19(4):491-505. [DOI:10.1111/j.1365-2117.2007.00336.x]
12. Ritter JB, Miller JR, Enzel Y, Howes SD, Nadon G, Grubb MD, et al (1993). Quaternary evolution of Cedar Creek alluvial fan, Montana. Geomorphology. 8(4):287-304. [DOI:10.1016/0169-555X(93)90025-W]
13. Viseras C, Calvache ML, Soria JM, Fernández J (2003). Differential features of alluvial fans controlled by tectonic or eustatic accommodation space. Examples from the Betic Cordillera, Spain. Geomorphology. 50(1-3):181-202. [DOI:10.1016/S0169-555X(02)00214-3]
14. Volker HX, Wasklewicz TA, Ellis MA (2007). A topographic fingerprint to distinguish alluvial fan formative processes. Geomorphology. 88(1-2):34-45. [DOI:10.1016/j.geomorph.2006.10.008]
15. Whittaker AC (2012). How do landscapes record tectonics and climate. Lithosphere. 4(2):160-164. [DOI:10.1130/RF.L003.1]
16. Amini B (1994). Meshkinshahr Geology [Map], scale, 1: 100000, Sheet 5566, Geological Survey of Iran. [Persian]
17. Dallal oghli A (2003). The study of the effective morphogenesis systems in the northern slope of Sabalan Mountain and the formation of the acumulative Plain of meshkinshahr. Geographical research. 35(2):1-12. [Persian]
18. Dorn RI (2009). The role of climatic change in alluvial fan development. In: Parsons AJ, Abrahams AD, editors. Geomorphology of desert environments. pp. 723-742. Springer, Dordrecht. [DOI:10.1007/978-1-4020-5719-9_24]
19. Khayyam M (1993). An attempt on the construction and volcanic morphology of the Azerbaijani plateau with emphasis on Sabalan volcanic mass, journal of faculty of literature and humanities. 36 (146-147):32-50. [Persian]
20. Khayyam M, Mokhtari D (2003). Evaluation of the performance of tectonics based on the morphology of alluvial fan (alluvial fan of Misho-Dagh northern slopes). Geographical research. 35(1):1-10. [Persian]
21. Mohammad Nejad V, Asghari S (2015). The Reaction of the Eastern Garmsar Alluvial Fan to Vertical and Longitudinal Displacements of Faults (with emphasis on the Alluvial Fan of the Dehnamak), Quantitative Geomorphology research. Tehran University. 4)2(:1-17. [Persian]
22. Ramesht MH, Shah Zeidi S, Saif A, Entakari M (2009). The Influence of Active Tectonic on Morphology of Derakhtangan Alluvial Fan of (Shahdad in Kerman), Geography and Development. 7(16):29-46. [Persian]
23. Sahabi F (1999). Sabalan volcanic complex with special reference to the hydrotermal sources in Meshkinshahr area, NW Iran, Geosciences. Geological survey of Iran. 8(31-32):1-14. [Persian]