اهداف: حفاظت و ساماندهی مناطق ساحلی نهتنها برای پایداری محیط زیستی، بلکه برای امنیت غذایی، رشد اقتصادی، تقویت سرمایه اجتماعی و ارتقای کیفیت زندگی نسلهای حال و آینده یک ضرورت راهبردی محسوب میشود. هدف این مطالعه، ترسیم مدل مفهومی مضامین اصلی ساماندهی نوار ساحلی با اولویت حفظ الگوی اکوتوریسم و پایداری اکولوژیکی و نیز بررسی شاخصهای موثر بر ساماندهی اکوتوریسم ساحلی بود. روششناسی:این پژوهش توصیفی-تحلیلی با مطالعه موردی نوار ساحلی گیسوم در سال ۱۴۰۴ به انجام رسید. در بخش کیفی، دادهها از طریق مصاحبههای نیمهساختاریافته با ۱۵ نفر از خبرگان محلی و حوزههای مرتبط گردآوری و با روش تحلیل مضمون و نرمافزار MaxQDA تحلیل شد. در بخش کمّی، پس از تدوین شاخصهای استخراج شده از مصاحبه، پرسشنامهای طراحی و بین ۳۸۴ نفر از ساکنان، گردشگران و کارشناسان منطقه توزیع شد. دادهها با آزمون آلفای کرونباخ و تحلیل عاملی تاییدی در SPSS ۲۴ بررسی و اعتبار و پایایی ابزارها تایید شد. یافتهها: تمامی شاخصها و زیرشاخصهای موثر بر ساماندهی نوار ساحلی گیسوم از نظر آماری معتبر و پایا هستند؛ بارهای عاملی بالاتر از ۷/۰، مقادیر AVE بین ۶۴/۰ تا ۷۱/۰ و CR بین ۸۰/۰ تا ۸۸/۰ گویای این اعتبار هستند. شاخص «رفتار زیستمحیطی گردشگران» بیشترین بار عاملی را داشت و «عدالت اکولوژیکی و اجتماعی» نیز از نظر پایایی در سطح بالایی قرار گرفت. در بخش کیفی، تحلیل مضمون منجر به استخراج چهار مضمون اصلی شامل راهبردهای مدیریتی، الزامات نهادی، نقش جوامع محلی، و چارچوب توسعه پایدار استوار شد و مدل مفهومی تحقیق بر اساس روابط علّی و معلولی بین این مضامین ترسیم شد. نتیجهگیری:شاخصهای رفتار زیستمحیطی گردشگران و عدالت اکولوژیکی و اجتماعی بیشترین تأثیر را در ساماندهی نوار ساحلی گیسوم دارند. در نهایت، مدل ارایهشده بر پایه چهار رکن اصلی شامل راهبردهای مدیریتی، الزامات نهادی، نقش جوامع محلی و چارچوب توسعه پایدار طراحی شد که تعامل پویا و شبکهای میان آنها، چارچوبی جامع و منعطف برای تحقق ساماندهی پایدار نوار ساحلی گیسوم فراهم میآورد.