اهداف: موضوع سلامت و سلامت روانی، یکی از اهداف مستتر در رویکرد بازآفرینی شهری است که تاکنون کمتر مورد بحث قرار گرفته است. همچنین بازآفرینی شهری به شیوهای که اکنون در کشور دنبال میشود، از نظر پشتیبانی از شاخصهای سلامت روانی دارای اشکالات جدی است. از طرف دیگر، اثرات چنین پروژههایی بر ابعاد مختلف سلامت روانی چندان شناختهشده نیست. لذا هدف از پژوهش حاضر، آسیبشناسی برنامههای بازآفرینی شهری در راستای پشتیبانی از شاخصهای سلامت روانی بود.
روششناسی: در این مطالعه، از روش پیمایشی بر اساس مصاحبه نیمهساختاریافته و تکمیل پرسشنامه وزندهی از خبرگان استفاده شد. نمونهگیری به روش گلوله برفی از 17 خبره در قالب سه گروه «پژوهشگران دانشگاهی»، «کارشناسان حوزه بازآفرینی شهری» و «مدیران نهادهای مدیریت شهری تهران» انجام شد و نتایج با استفاده از تکنیک کدگذاری باز و محوری تحلیل شد. سپس ابعاد اثرگذار بر سلامت روانی در پروژههای بازآفرینی شهری در قالب یک پرسشنامه 39سئوالی با استفاده از روش طیف اثرگذاری ارزیابی شد.
یافتهها: برنامه بازآفرینی شهری برای پشتیبانی از مولفههای سلامت روانی باید 8 ویژگی مثبت را ایجاد نموده و از 4 ویژگی منفی جلوگیری نماید. این ابعاد در واقع اثرات بیرونی پروژهها هستند که میتوانند در قالب تکنیک ارزیابی اثرات بعد روانی سلامت، مورد سنجش قرار گیرند. همچنین موانع دستیابی به برنامه بازآفرینی پشتیبان سلامت روانی، در سه حوزه «رویکردهای سیاستگذاری»، «فرآیند تهیه و اجرا» و «فرآیند نظارت و ارزیابی» قابل پیگیری است. بر اساس نتایج دیگر، پیامدهای منفی برنامههای فعلی بازآفرینی روی سلامت روانی بیشتر از پیامدهای مثبت آنها بوده که مهمترین موارد «تبعیض و نابرابری» و «استرس و اضطراب» است.
نتیجهگیری: برای ادغام هر چه بیشتر مولفههای سلامت روانی در بطن برنامههای بازآفرینی شهری، بایستی سازوکارهای مربوط به سیاستگذاری، تهیه، تصویب، اجرا و نظارت بر این برنامهها تغییر یابند و مورد بازنگری اساسی قرار گیرند.