جغرافیا علمی است که تمهیدات و اقداماتی را که انسان با هدف بهزیستی از طریق مکان (محیط ) شناسی انجام میدهند مورد بررسی ، طبقه بندی ، تعمیم ، نتیجه گیری و آینده نگری قرار می دهد و معمولا یافته های خود را بوسیله نقشه ارائه می دهد .

پروفسور محمد حسن گنجی در ۲۱ خرداد سال ۱۲۹۱ خورشیدی در بیرجند به دنیا آمد.
پس از به پایان رساندن تحصیلات متوسطه در زادگاه خود یعنی بیرجند‎ ‎در مهرماه ۱۳۰۹ خورشیدی به ‏تهران آمد تا حقوق بخواند. ولی در تهران متوجه شد که‎ ‎بیشتر استادان مدرسهٔ عالی حقوق آن زمان، ‏فرانسوی هستند و چون زبان فرانسوی‎ ‎نمی‌دانست به دارالمعلمین عالی رفت که نخستین بنیاد آموزش عالی آن ‏زمان بود. ‎دارالمعلمین عالی، که در ۱۳۰۷ بنیان‌گذاری شده بود، دو گروه «فلسفه و ادبیات» و‎ "‎تاریخ و ‏جغرافیاً داشت. گنجی در رشته تاریخ و جغرافیا نام‌نویسی کرد و پس از سه‎ ‎سال در ۱۳۱۲ لیسانس آن ‏رشته را دریافت کرد . 
سپس به‎ ‎عنوان دانشجوی برگزیده به اروپا اعزام شده و در دانشگاه ویکتوریا منچستر انگلستان به تحصیل ادامه داد و در سال ۱۳۱۷ لیسانس تخصصی خود را در جغرافیا اخذ کرد. وی سپس به ایران بازگشت و به مدت ۱۴ سال با‏‎ ‎سمت دبیری در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران و دانشسرای عالی به تدریس جغرافیا‏‎ ‎پرداخت.
سپس در سال ۱۳۳۱ با استفاده از بورس تحصیلی عازم آمریکا شد و دکتری خود را در رشته جغرافیا از دانشگاه کلارک دریافت کرد.  پس ‏از اخذ مدرک دکترا در سال ۱۳۳۴ از آمریکا به ایران بازگشت و‏‎ ‎پس از طی ۵ سال دوره دانشیاری، در ‏سال ۱۳۳۹ به عنوان استاد پاره‎ ‎وقت (با رتبه ۱۰) دانشگاه تهران ارتقا یافت و متصدی کرسی ‏جغرافیای انسانی شد.
وی علاوه بر مدیریت گروه جغرافیا، ‏ریاست دانشکده ادبیان و علوم انسانی و معاونت‎ ‎دانشگاه تهران، پیش از انقلاب اسلامی، ریاست اداره کل هواشناسی ایران و ریاست هواشناسی‎ ‎منطقه آسیا را نیز بر عهده داشت .
در مهرماه ۱۳۴۷‏‎ ‎خدمت تمام وقت دانشگاه را پذیرفت و از سال ۱۳۴۸ در سمت استاد ‏و مدیر گروه آموزشی‎ ‎جغرافیا در دانشگاه انجام وظیفه کرد.
‎دکتر گنجی در کنار فعالیت‎ ‎خود دردانشگاه تهران، از مهرماه ۱۳۳۵ تا ‏مهرماه ۱۳۴۷ ریاست اداره کل هواشناسی‎ ‎ایران را نیز برعهده داشت وی در این مدت، نماینده ثابت دولت ‏ایران در سازمان‎ ‎هواشناسی جهانی بود، به مدت ۵ سال ریاست هواشناسی منطقه آسیا(به مدت ۵ سال) و ‏عضویت‎ ‎کمیته اجرایی سازمان مزبور رانیز برعهده داشت.
وی در بهمن ماه ۱۳۵۴ به افتخار بازنشستگی نائل آمد و از ‏مهرماه‎ ۱۳۵۴ ‎تا پایان سال ۱۳۵۷ ریاست مؤسسه آموزش عالی امیر شوکت الملک علم بیرجند را‏‎ ‎برعهده ‏داشت.
وی از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۲ مشاور رئیس سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح‎ بود. و از سال ۱۳۷۳ نیز با سمت مشاور دانشکده علوم زمین‏‎ ‎دانشگاه شهید بهشتی در طراحی و ‏اجرای برنامه‌ها مشارکت داشته‌است.
همچنین از سال‎ ۱۳۶۵ ‎عضویت بخش جغرافیایی سمت " سازمان مطالعه و ‏تدوین کتب دانشگاهی"  را دارا بوده‎ ‎و با بیشتر دانشگاه‌های تهران بویژه دانشگاه تربیت مدرس ‏در دوره‌های دکترای‎ ‎جغرافیا تدریس همکاری داشته‌است.
وی همچنین عضویت کمیته رهبری اطلس اقلیمی ‏ایران را‎ ‎در سازمان هواشناسی برعهده داشته‌است.
از پروفسور محمد حسن گنجی ۱۲ کتاب به زبان فارسی، ۱۴ کتاب به زبان انگلیسی و بیش از ۱۰۰ مقاله در رشته جغرافیا و هوا‌شناسی بجا مانده است. 
وی در بیست و نهمین کنگرهٔ ‏اتحادیهٔ بین‌المللی جغرافیایی در کره‎ ‎جنوبی در سال ۲۰۰۰ میلادی به عنوان یکی از ۱۵ جغرافیدان ‏برجستهٔ جهان شناخته شد و‎ ‎سازمان هوا‌شناسی جهانی، جایزه علمی سال ۲۰۰۱ خود را به وی اعطا ‏کرد.  از اوایل‎ ‎انقلاب نیز ‏تا اواخر عمر پربرکتش ، بالغ بر ۶۳ لوح تقدیر از مراکز آثار و مفاخر علمی، چهره‌های‏‎ ‎ماندگار، انجمن‌های علمی ‏جغرافیایی و دانشگاه‌ها دریافت کرده ‌است. 
از دیگر مشاغل وی می‌توان به موارد زیر اشاره‎ ‎کرد:

• ‏عضو مادام العمر انجمن جغرافیائی انگلستان
• عضو سابق انجمن سلطنتی مردم‎ ‎شناسی انگلستان و ایرلند
• عضو شورای عالی آمار
• عضو هیأت تحریریه دائره المعارف‎ ‎بریتانیا
• عضو افتخاری انجمن ‏آمریکایی پیشرفت علوم
• عضو شورای عالی مردم شناسی‎
• عضو انجمن جغرافیائی کشورهای آسیا و ‏آفریقا
• عضو کمیته ملی آبشناسی (یونسکو‎)
• عضو هیأت ممیزه دانشگاه تهران
• عضو کمیسیون ‏بورسهای دانشگاهی
• عضو کمیسیون‎ ‎همکاری فرهنگی ایران و فرانسه )دانشگاهی(
• عضو کمیته ‏جغرافیائی فرهنگستان ایران‎
• عضو شورای عالی جغرافیائی وابسته به سازمان جغرافیائی کشور
• عضو کمیته‎ ‎برنامه ریزی وزارت آموزش و پرورش
• عضو هیأت امنای مدرسه عالی بازرگانی رشت
• ‎عضو هیأت امنای مدرسه عالی علوم اراک
• عضو هیأت امنای مدرسه عالی فنی تهران
• ‎عضو ‏اتحادیه انحمن‌های علمی
• رئیس اولین کنگره جغرافیدانان ایران ۱۳۵۲
• عضو‎ ‎شورای دانشگاه ‏تهران 
• اولین رئیس انجمن جغرافیدانان ایران ۱۳۵۳ تا‏‎ ۱۳۵۷

پروفسور محمدحسن گنجی پدر جغرافیای نوین ایران پنجشنبه‌شب ۲۹ تیرماه سال ۹۱ در سن ۱۰۰ سالگی درگذشت.     

دکتر گنجی با پروفسور فلور ، اولین استاد او در دانشگاه منچستر 1958

  ​                                     

 فارغ التحصیلان تاریخ و جغرافیا دانشگاه تهران و استادان آنها 1312 
 

---

آخرین نامه آقای دکتر گنجی به آقای دکتر پاپلی 
گوشه ای از زندگی دکتر گنجی به قلم استاد دره میرحیدر
گوشه ای از زندگی دکتر گنجی با دست خط ایشان
مجموعه نامه های آقای دکتر محمد حسن گنجی به فصلنامه تحقیقات جغرافیایی

منابع :
1-http://www.sdgeo-yazduni.blogfa.com/post-66.aspx 
2-انجمن علمی جغرافیا ، دانشگاه یزد ، زندگی نامه چهره های ماندگار جغرافیا
3-https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%AD%D8%B3%D9%86_%DA%AF%D9%86%D8%AC%DB%8C
4-مرد جهانی از بیرجند ، خاطرات ایام تحصیل دکتر محمد حسن گنجی (مرد سال هواشناسی جهان در سال 2001)، به کوشش غلامرضا سحاب