تحقیقات جغرافیایی- اساتید
اقبال آشتیانی

بازیابی تصاویر و رنگ‌ها  | تاریخ ارسال: 1397/6/19 | 
عباس اقبال آشتیانی در سال 1275 هجری قمری در خاندانی پیشه ور از مردم آشتیان زاده شد.
او سال های اول عمر خود را به درودگری گذراند و از مکتب خانه های آشتیان و معاضدت مرحوم شیخ مرتضی نجم آبادی راه به دارالفنون یافت و تحصیلات متوسطه را در آنجا به پایان رساند. بعد از آن به معاونت کتابخانه دارالفنون برگمارده شد و در همانجا به تدریس زبان فارسی پرداخت .به تدریج به دیگر دبیرستان های تهران از جمله نظام راه یافت و به تدریس تاریخ وجغرافی پرداخت.از همین جا بود که تمایل او به نویسندگی کتاب های درسی باعث شد که دست به تهیه کتاب های تاریخ و جغرافیا برای مدارس متوسطه بزند.کتاب های تاریخ و جغرافیای درسی عباس اقبال که تعداد آنها مجموعا به 17 جلد می رسید و چاپ آن از حدود 1300 شمسی آغاز بیانی برخوردار بود که از آنچنان نظم منطقی و دقت نظر در صحت مطالب و از همه مهمتر از آنچنان سلامت بیانی برخوردار بود که تا 1334 که دست اجل با مرگ زودرس گریبانگیر او شد و حتی سال ها بعد از مرگ اقبال و به عبارت دیگر در مدت 35 تا 40 سال که دور ان متعارف زندگی یک نسل بشر به شمار می رود از رونق نیفتد و با وجود ظاهر شدن کتاب های درسی دیگر ، همواره در دبیرستان های کشور متداول و بر تحول فکر جغرافیایی  بین دانش آموزان حاکم بود .
بعد از حدود ده سال تدریس و تالیف در تهران عباس اقبال آشتیانی درسال 1304شمسی به سمت منشی هیات نظامی ایران به پاریس رفت و در آن جا از اول به درس خواندن و دانش آموختن پرداخت و از دانشگاه سوربن به دریافت درجه لیسانس در ادبیات نایل آمد.
او در زمان توقف خود در پاریس با میرزا محمدخان قزوینی علامه و محقق شهیر آشنا شد و از همان هنگام چنان دوستی میان آنان پدید آمد که تا دم مرگ با آنان همراه بود و تردیدی نیست که همنشینی با قزوینی در مایه گرفتن اقبال به عنوان یک محقق بسیار موثر بوده است.
در سال 1310 عباس اقبال از اروپا برگشت و به عنوان استاد جغرافیا وارد دارالمعلمین عالی شد .اقبال اولین معلم دانشگاه تهران بود که دارای درجه لیسانس در جغرافیا از یک کشور خارجی بود و به این ترتیب او را باید پایه گذار درس بسیار مهم جغرافیای انسانی در ایران دانست.آنچه مسلم است این است که اقبال عنوان جغرافیای انسانی را وارد برنامه های دانشگاهی کرد.او در کلاسهای جغرافیای انسانی دانشمند معروف فرانسوی ژان برون j.bruhnes شرکت کرده و سخت تحت تاثیر افکار او قرار گرفته بود.
سال های 1310 تا 1328 درخشانترین سال های عمر عباس اقبال بود که طی آن ضمن تدریس جغرافیای انسانی و عمومی و تاریخ تمدن و آیین نگارش در دانشگاه تهران به کار تحقیق و تتبع و در سال ها 1323تا1328 به نشر مجله وزین و معروف یادگار پرداخت و علاوه بر این در این سال ها حدود 40 کتاب تالیف و ترجمه و تصحیح کرد که نام اور را در فرهنگ ایران جاودان خواهد ساخت اما متاسفانه درزمینه جغرافیای کلاسیک جز همان جزوه جغرافیای انسانی و چند کتاب دیگر بنام کلیات علم جغرافیا (1312) و تاریخ اکتشافات جغرافیایی و تاریخ علم جغرافیا (1314)از او چیزی به جای نمانده است.
در سال 1328 وزارت فرهنگ وقت به علل سیاسی نامربوط مقرر داشت که کارمندان و حقوق بگیران دولت نمی توانند ناشر و صاحب امتیاز مجله باشند و عباس اقبال ناگزیر شد مجله وزین وعلمی یادگار را تعطیل کند و این امر او را چنان مایوس کرد که تصمیمی گرفت از ایران برود و در اجرای این تصمیم بود که با کمک علی اصغر حکمت وزیر امور خارجه وقت و از طرف آن وزارت به سمت وابستگی فر هنگی ایران به کشورهای ترکیه و ایتالیا ماموریت یافت.
عباس اقبال از آخرین سفر خود به اروپا به تهران برنگشت و خبر مرگ ناگهانی و زودرس او در روز های آخر بهمن 1334 در روزنامه های تهران منتشر شد و همه شاگردان و دوستان و علاقه مندان و همچنین همه فرهنگ دوستان کشور را ماتم زده کرد.

منبع: گنجی، محمد حسن ،جغرافیا در ایران ، چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی ،1367
نشانی مطلب در وبگاه تحقیقات جغرافیایی:
http://georesearch.ir/find-1.120.58.fa.html
برگشت به اصل مطلب