دوره 34، شماره 3 - ( 1398 )
جلد 34 شماره 3 صفحات 376-369 |
برگشت به فهرست نسخه ها
نوع مقاله:
موضوع مقاله:
History
دریافت: 1398/2/30 | پذیرش: 1398/5/14 | انتشار: 1398/6/16
دریافت: 1398/2/30 | پذیرش: 1398/5/14 | انتشار: 1398/6/16
Rights and permissions
Authors
علی زنگی آبادی* 
1، عبدالرضا دادیود1
1، عبدالرضا دادیود1
1- گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده علوم جغرافیایی و برنامه‌ریزی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
چکیده (3166 مشاهده)
اهداف و زمینه‌ها: شاخص‌های کالبدی بافت‌های شهری از جمله قدمت ساختمان‌ها، ریزدانگی، تعداد طبقات و نوع مصالح ساختمانی، نقش تعیین‌کننده‌ای در شدت و میزان آسیب‌پذیری در مواجهه با زلزله دارند. بسیاری از شهرهای ایران روی پهنه‌های با خطر نسبی متوسط و زیاد زلزله واقع شده‌اند. از این رو، توجه به کیفیات عناصر و شاخص‌های کالبدی فضاهای شهری می‌تواند از بروز فجایع محیطی در شهرها به نحوی چشمگیری بکاهد. پژوهش حاضر با هدف تعیین پهنه‌های آسیب‌پذیر بافت شهر گرگان از لحاظ شاخص‌های کالبدی از طریق مدل‌های مکان‌مند و همینطور اولویت‌بندی شاخص‌های کالبدی تأثیرگذار بر آسیب‌پذیری آن انجام شد.
روش‌شناسی: پژوهش از نوع کاربردی و روش آن، توصیفی-تحلیلی است. روش جمع‌آوری داده‌های پژوهش به صورت اسنادی است. برای تعیین وضعیت آسیب‌پذیری کالبدی بلوک‌های شهری در گرگان از چهار دسته معیار بهره برده شد. در هر دسته معیار، شاخص‌های موردنظر با استفاده از مدل AHP، ANP و VIKOR مورد ارزیابی قرار گرفت. در نهایت با استفاده از مدل VIKOR با هم ترکیب و لایه نهایی آسیب‌پذیری کالبدی شهر گرگان محاسبه گردید.
یافته‌ها: بیشترین میزان آسیب‌پذیری از لحاظ کالبدی مربوط به مناطق مرکزی و تا حدودی جنوبی شهر گرگان بود و مناطق شرقی و غربی و تا حدودی شمال شهر از وضعیت بهتری برخوردار بودند. شاخص‌های مصالح (452/0)، قدمت ابنیه (243/0)، تعداد طبقات (176/0) و ریزدانگی (126/0)، به‌ترتیب بیشترین تأثیر در ارزیابی آسیب‌پذیری شهری گرگان را داشتند.
نتیجه‌گیری: مرکز شهر گرگان به دلیل تمرکز بافت تاریخی و فرسوده آسیب‌پذیر است و مصالح ناپایدار، بیشترین تأثیر را بر آسیب‌پذیری آن دارد. در مقابل، بافت شمالی و غربی شهر گرگان به خاطر نوسازبودن و تعریض معابر از وضعیت بهتری برخوردار است.
روش‌شناسی: پژوهش از نوع کاربردی و روش آن، توصیفی-تحلیلی است. روش جمع‌آوری داده‌های پژوهش به صورت اسنادی است. برای تعیین وضعیت آسیب‌پذیری کالبدی بلوک‌های شهری در گرگان از چهار دسته معیار بهره برده شد. در هر دسته معیار، شاخص‌های موردنظر با استفاده از مدل AHP، ANP و VIKOR مورد ارزیابی قرار گرفت. در نهایت با استفاده از مدل VIKOR با هم ترکیب و لایه نهایی آسیب‌پذیری کالبدی شهر گرگان محاسبه گردید.
یافته‌ها: بیشترین میزان آسیب‌پذیری از لحاظ کالبدی مربوط به مناطق مرکزی و تا حدودی جنوبی شهر گرگان بود و مناطق شرقی و غربی و تا حدودی شمال شهر از وضعیت بهتری برخوردار بودند. شاخص‌های مصالح (452/0)، قدمت ابنیه (243/0)، تعداد طبقات (176/0) و ریزدانگی (126/0)، به‌ترتیب بیشترین تأثیر در ارزیابی آسیب‌پذیری شهری گرگان را داشتند.
نتیجه‌گیری: مرکز شهر گرگان به دلیل تمرکز بافت تاریخی و فرسوده آسیب‌پذیر است و مصالح ناپایدار، بیشترین تأثیر را بر آسیب‌پذیری آن دارد. در مقابل، بافت شمالی و غربی شهر گرگان به خاطر نوسازبودن و تعریض معابر از وضعیت بهتری برخوردار است.
واژه‌های کلیدی:
فهرست منابع
1. Alavi SA, Hosseini SM, Bahrami F, Ashourlu M (2017). Urban textures vulnerability assessment using ANP and GIS case study: Semirom City. Quarterly of Geographical Data. 25(100):129-146.
2. Bazi K, Sadeghi N, Shakoii AK, Rezaii H (2017). An analysis of vulnerability indicators of urban settlements against earthquake case study: Gorgan City. Geographical Planning of Space Quarterly Journal. 7(5):73-88. [Persian]
3. Burton I, Kates R W, White G F (1978). The environment as hazard. New York: Oxford University Press.
4. Chafe Z (2007). Reducing natural disaster risk in cities, State of The World: Our urban future. New York: Norton.
5. Chuanglin F, Yan W, Jiawen F (2016). A comprehensive assessment of urban vulnerability and its spatial
6. differentiation in China. Journal of Geographical Sciences¬. 26¬(2):153-170.
7. Chambers R (1989). Editorial Introduction: Vulnerability, coping and policy. IDS Bulletin. 20(2):1-7. [DOI:10.1111/j.1759-5436.1989.mp20002001.x]
8. Cutter SL, Boruff BJ, Shirley WL (2003). Social vulnerability to environmental hazards. Social Science Quarterly. 84(2):242-261. [DOI:10.1111/1540-6237.8402002]
9. Ebert A, Kerle N, Stein A (2009). Urban social vulnerability assessment with physical proxies and spatial metrics derived from air- and spaceborne imagery and GIS data. Natural Hazards. 48(2):275-294. [DOI:10.1007/s11069-008-9264-0]
10. Ge Y, Dou W, Zhang H (2017). A new framework for understanding urban social vulnerability from a network perspective. Sustainability. 9(10):1723. [DOI:10.3390/su9101723]
11. Habibi K, Javanmardi K (2015). Analysis of urban textures instability and zoning of earthquake vulnerability using GIS & AHP, case study: Part of the central core of Sanandaj¬. Armanshahr Architecture & Urban Development journal. 11:293-305.
12. Iran's Statistics Center [Internet]. Tehran: Iran's Statistics Center [Published 2017, 21 December
13. Cited 2019, 28 September]. Available from: https://www.amar.org.ir/english.
14. Janssen MA (2007). An update on the scholarly networks on resilience, vulnerability, and adaptation within the human dimensions of global environmental change. Ecology and Society.12(2):9. [DOI:10.5751/ES-02099-120209]
15. Janssena MA, Schoon ML, Ke W, Börner K (2006). Scholarly networks on resilience, vulnerabilit and adaptation within the human dimensions of global environmental change. Global Environmental Change. 16(3):240-252.
https://doi.org/10.1016/j.gloenvcha.2006.04.001 [DOI:10.1016/j.gloenvcha.2006.04.003]
16. Kazeminia A, MirmandiParizi S (2017). Vulnerability zoning of Kerman city buildings against earthquake using GIS. Journal of Surveying Engineering and Spatial Information. 8(3):31-47.
17. Khoshfar G, Bargahi R, Karami S (2015). Social Capital and Urban Sustainability case study: Gorgan city. Urban Studies Journal. 2(8):31-46.
18. Krellenberg K, Welz J, Link F, Barth K (2016). Urban vulnerability and the contribution of socio environmental fragmentation: Theoretical and methodological pathways. Progress in Human Geography: 41(4):408-431. [DOI:10.1177/0309132516645959]
19. Lianxiao A, Morimoto T (2019). Spatial analysis of social vulnerability to floods based on the MOVE framework and information entropy method: Case study of Katsushika Ward, Tokyo. Sustainability. 11(2):529. [DOI:10.3390/su11020529]
20. Liverman DM (1990). Vulnerability to Global environmental change. In: Kasperson RE, editor. Understanding Global Environmental Change. Worcester: Center for Technology, Environment, and Development, Clark University. p. 27-44.
21. Maleki S, Mouvadat A, Firouzi MA (2019). Evaluation and ranking of urban vulnerability against earthquake with Topsis and GIS case study: Yazd City. Quarterly Spatial Planning. 18(3):99-124.
22. Mirkatoli J, Hosseini SMH (2015). Land suitability assessment in Gorgan City for infill development using the combination of AHP and GIS. Urban Studies Journal. 3(9):69-80.
23. Niyongabire E, Rhinane H (2019). Geospatial techniques use for assessment of vulnerability to urban flooding in Bujumbura city. Proceeding of the 5th International Conference on Geoinformation Science - GeoAdvances; 2018, 10-11 October; Casablanca, Morocco. [DOI:10.5194/isprs-archives-XLII-4-W12-147-2019]
24. O'Hare G, Rivas S (2005). The landslide hazard and human
25. vulnerability in La Paz City. Bolivia. Geographical Journal. 171(3):239-258.
26. Rufat S, Tate E (2015). Social vulnerability to floods: Review of case studies and implications for measurement. International Journal of Disaster Risk Reduction. 14(4):470-486. [DOI:10.1016/j.ijdrr.2015.09.013]
27. Rashed T, Weeks J (2003) Assessing vulnerability to earthquake hazards through spatial multicriteria analysis of urban areas. International Journal of Geographical Information Scienc. 17(6):547-576. [DOI:10.1080/1365881031000114071]
28. Sayami Q, Taghinejad K, Zahedi Kalaki A (2015). Urban zone seismic pathology using inverse hierarchy analysis (IHWP) and GIS case study of Gorgan City. Journal of Urban Structure and Functional Studies. 3(9):43-63. [Persian]
29. Sen A (1981). Famines and poverty. London: Oxford University Press.
30. Swift J (1989). Why are rural people vulnerable to famine? IDS Bulletin. 20(2):8-15. [DOI:10.1111/j.1759-5436.1989.mp20002002.x]
31. Singh SR, Eghdami MR, Singh S (2014). The concept of social vulnerability: A review from disasters Perspectives.
32. International Journal of Interdisciplinary and Multidisciplinary Studies.1(6):71-82.
33. Török I (2018). Qualitative assessment of social vulnerability to flood Hazards in Romania. Sustainability. 10( 10):3780. [DOI:10.3390/su10103780]
34. Turner BL, Matsond PA, McCarthy JJ, Corell RW, Christensen L, Eckley N, et al (2003). Illustrating the coupled human environment system for vulnerability analysis, three case studies. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 100(14):8080-8085. [DOI:10.1073/pnas.1231334100] [PMID] [PMCID]
35. World Bank (WB) (2010). Natural hazards unnatural disasters: The economics of effective prevention. The International Bank for Reconstruction and Development. Washington, DC: The World Bank. [DOI:10.1596/978-0-8213-8050-5]
36. White GF, Haas, J E (1974). Assessment of research on natural hazards. Cambridge: The MIT Press.
37. Younus M (2017). An assessment of vulnerability and adaptation to cyclones through impact assessment guidelines: A bottom-up case study from Bangladesh coast. Natural Hazards. 89(3):1437-1459 [DOI:10.1007/s11069-017-3027-8]