دوره 29، شماره 4 - ( 1393 )
جلد 29 شماره 4 صفحات 56-43 |
برگشت به فهرست نسخه ها
نوع مقاله:
موضوع مقاله:
History
دریافت: 1392/12/22 | پذیرش: 1393/8/28 | انتشار: 1393/12/28
دریافت: 1392/12/22 | پذیرش: 1393/8/28 | انتشار: 1393/12/28
Rights and permissions
Authors
معصومه روستائی1، مریم آقآتابای1، مصطفی رقیمی1، مجید نعمتی2، عزیز رحیمی چاکدل1
1- گروه زمین شناسی،دانشگاه گلستان،گرگان،ایران
2- گروه زمین شناسی، دانشگاه شهید باهنرکرمان،کرمان،ایران
2- گروه زمین شناسی، دانشگاه شهید باهنرکرمان،کرمان،ایران
چکیده (3617 مشاهده)
مطالعه حاضر به منظور شناخت فعالیت های نو زمین ساختیحوضه آبریز گرگان رود در دامنه شمالی البرز خاوری واقع در استان گلستان با استفاده از محاسبه شاخص های ریخت زمین ساختی و شواهد زمین ساختی موجود در منطقه مورد کنکاش قرار گرفته است. در این راستا 4 شاخص زمین ریختی (شاخص های شیب رود، نامتقارنی حوضه زهکشی، تقارن توپوگرافی معکوس و پیچ و خم پیشانی کوهستان) محاسبه و نتایج به دست آمده از آنها مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج بررسی این ویژگی ها با هم به عنوان شاخص زمین ساخت فعال نسبی محاسبه شد و به چهار رده شامل مناطق خیلی فعال تا مناطق با فعالیت کم، تقسیم بندی شد. رده های بالای فعالیت زمین ساختی اغلب در جنوب و جنوب باختری حوضه گرگانرود بدست آمد، در حالی که بقیه ناحیه دارای رده های متوسط تا پایین فعالیت است.بالا بودن مقادیر بردار های عدم تقارن توپوگرافی شاخه اصلی رود گرگان رود به طور واضح حاصل عملکرد گسل های کاسپین و در بخش های جنوبی این حوضه کج شدگی بیشتر تحت تاثیر فعالیت انشعابات گسل شمال البرز و گسل خوش ییلاق می باشد. همسو بودن روند افزایشیشاخص کج شدگی در منطقه، با وضعیت گسل ها، تاکیدی بر وجود یک ناحیه ساختاری فعال در بخش باختری منطقه مورد مطالعه می-باشد.از دیگر نتایج این پژوهش، پایین بودن مقادیر محاسبه شده شاخص پیچ و خم پیشانی کوهستان و مقادیر بالای شاخص شیب رود است. میزان فعالیت زمین ساختی در این ناحیه از شمال به جنوب افزایش می یابد. این افزایش می-تواند وابسته به موقعیت نقاط اوج شاخص شیب رودخانه ها در راستای گسل ها و پاره های گسلی باشد. همچنین مقدار نامتقارنی حوضه زهکشی در بیشتر زیرحوضه های این منطقه بیشتر یا کمتر از 50 محاسبه شده است که نشان دهنده انحراف حوضه ها به سوی باختر یا خاور هر آبراهه است. مقایسه بلندی بردارهای عدم تقارن در منطقه، بگونه ای آشکار با میزان کج شدگی و نوع رده فعالیت زمین ساختی منطقه متناسب است. از سوی دیگر، نتایج به دست آمده از بررسی شاخص زمین ساخت فعال نسبی در ناحیه مذکور، بیانگر تمرکز مناطقی با فعالیت خیلی بالای زمین ساختی در بخش مرکزی حوضه گرگان-رود است، در حالی که سایر مناطق دارای رده های متوسط تا بالای فعالیت زمین ساختی هستند، این امر موید فعال بودن منطقه مذکور از نظر نو زمین ساختی می باشد.
واژه‌های کلیدی:
فهرست منابع
1. ارفع نیا رامین. (۱۳۸۹) . تکتونیک فعال در منطقه اقلید، کاربرد مدل رقومی سرزمین () در مورفو تکتونیک، فصلنامه زمین شناسی کاربردی، ش ۴ ،صص 256 - 245 .
2. بیاتی خطیبی مریم.( 1388 ). تشخیص فعالیتهای نئوتکتونیکی در حوضه آبریز قرنقوچای با استفاده از شاخصهای، ژئومورفیک و مورفوتکتونیک، مجله علمی- پژوهشی فضای جغرافیایی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهر، سال نهم، ش 25، صص 50- 23.
3. خادمی محسن. ( 1389 ). محاسبه و تفسیر برخی شاخصهای ریخت زمین ساختی پیرامون گسل طرود، جنوب دامغان، علوم زمین، ش ۷۵، صص 56 – 47.
4. خسروی قاسم و سیف عبدالله.( 1389 ). بررسی تکتونیک فعال در قلمرو تراست زاگرس منطقه فارسان، پژوهشهای جغرافیای طبیعی، ش ۷۴، صص 146- 125.
5. روستایی شهرام و نیری هادی. ( 1390 ). تحلیل کمی تأثیر لیتولوژی بر پروفیل طولی رودخانه در حوضه آبریز رودخانه مهاباد، جغرافیا و توسعه ، ش ۲۴، صص 153 – 137.
6. سلیمانی شهریار. ( 1378 ). رهنمودهایی در شناسایی حرکات تکتونیکی فعال و جوان با نگرشی بر مقدمات دیرینه لرزه شناسی، تهران: انتشارات مؤسسه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله، 125 ص.
7. شاهپسندزاده، مجید. ( 1383 ). زلزله خیزی و لرزه زمین ساخت گستره استان گلستان، شمال خاور ایران، پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله، پژوهشکده زلزله شناسی گروه لرزه زمین ساخت، 8ص.
8. شمعانیان، غلامحسین؛ رقیمی، مصطفی؛ یخکشی، ابراهیم؛ احمدی، محمدحسن؛ یارمحمدی، محمد و دهقان، حسین. (۱۳۸۴). هیدروژئوشیمی منابع آب زیرزمینی در حوضه آبریز گرگانرود- قره سو، استان گلستان، مجموعه مقالات نهمین همایش انجمن زمین شناسی ایران، دانشگاه تربیت معلم تهران، صص 198 – 190 .
9. شهرضا، علی صالح و اصغری، ابراهیم.( 1388 ). گزارش تلفیق مطالعات منابع آب حوضه آبریز قرهسو- گرگانرود، جلد سوم: تجزیه و تحلیل آمار و اطلاعات و بیان آب، بخش اول: هواشناسی، 293 ص.
10. کرمی فریبا.( 1388 ). ارزیابی فعالیتهای تکتونیکی در حوضه زهکشی سعیدآبادچای، پژوهشهای جغرافیایی، ش 69 ، صص 82 – 67.
11. مقصودی، مهران؛ جعفری اقدم، مریم؛ باقری سید شکری، سجاد و مینایی مسعود. ( 1390 ). بررسی تکتونیک فعال حوضه ی آبخیز کفرآور با استفاده از شاخصهای ژئومورفیک و شواهد ژئومورفولوژیکی، جغرافیا و توسعه، ش 25 ، صص 136- 111.
12. Acar, A. and Dincer, I., (2005). Left upstream slope design for the Catalan Dam, Adana Turkey and its behavior under actual earthquake loading. Engineering Geolog, 82, 1–11.
13. Amerson, B.E., Montgomery, D.R and Meyer, G., (2007). Relative size of fluvial and glaciated valleys in cenreral ldaho. Geomorphology, 50, 20-23.
14. Chen Y.C. et al., (2003). Along- strike variations of morphotectonic features in the western foothills of Taiwan: tectonic implications based on stream- gradient and hypsometric analysis, Geomorphology 56. 109-137.
15. Dehbozorgi, M., Pourkermani M., Arian M., Matkan A. A., Motamedi H., and Hosseiniasl A., (2010). Quantitative analysis of relative tectonic activity in the Sarvestan area, central Zagros, Iran. Geomorphology, 1- 13.
16. EL Hamdouni R., Irigaray C., Fernandez T., Chacon, J, and Keller, E. A., (2008). Assessment of relative active tectonics, southwest border of the Sierra Nevada (southern Spain). Geomorphology, 969, 150-173.
17. Keller, E. A and Pinter, N., (2002). Active tectonics, Earthquakes, Uplift and Landscape. Prentice Hall: New. 362.
18. Keller, E .A. Pinter, N. (1996); Active tectonics; Prentice Hall publisher, New Jersey, P 338.
19. Khavari R., Arian, M. and Ghorashi, M., (2009). Neotectonics of the Soyth Central Alborz Drainage Basine, in NW Tehran, N Iran. Journal of Applied Sciences 9, 23,: 4115 – 4126.
20. Hofmann M.H., Hendrix M.S., Sperazza M., Moore J.N., (2006), Neotectonic Evolution and Fault Geometry Change Along a Major Extensional Fault System in the Mission and Flathead valleys, NW- Montana, journal of Structural Geology, Vol. 28, PP. 1244- 1260.
21. Stepancikova P. J., Stemberh J., Vilimeh V., and Kostak B., (2008), Neotectonic development of drainage networks in the East Sudeten Mountains and monitoring of recent fault displacements (Czech Republic). Geomorphology, 102. 68-80.