دوره 30، شماره 2 - ( 1394 )                   جلد 30 شماره 2 صفحات 160-147 | برگشت به فهرست نسخه ها
نوع مقاله:
پژوهشی اصیل |
موضوع مقاله:

Print XML English Abstract PDF HTML

History

دریافت: 1393/2/17 | پذیرش: 1393/11/9 | انتشار: 1394/6/30
Rights and permissions
تحلیل فضایی دمای شهر شیراز در فصول گرم و سرد با به کارگیری تحلیلهای آماری و تصاویر ماهواره ای
Authors محمود احمدی1، داوود عاشورلو2، مهدی نارنگی فرد3
1- گروه آب و هواشناسی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی ،تهران،ایران
2- گروه سنجش از دور ،دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی ،تهران،ایران
3- گروه آب و هواشناسی،دانشگاه یزد،یزد،ایران
چکیده   (4042 مشاهده)

در چند دهه گذشته مناطق شهری در سراسر جهان با رشد نمایی جمعیت همراه بوده، که باعث تغییرات گسترده در پوشش سطح زمین و کاربریهای شهری شده است. بدین منظور، در این پژوهش داده های دمایی روزانه ایستگاه همدید شیراز از تاریخ 1951 تا 2010 در بازه زمانی 60 ساله مورد بررسی قرار گرفت. سپس میانگین روزانه دما به میانگین پنج روزه پنجک تبدیل گردید. نتایج حاصل از تحلیل خوشه ای بر روی فواصل اقلیدسی به روش وارد چهار فصل متمایز دمایی را مشخص می نماید، بر این اساس دوره گرم از 18 خرداد (هشتم ژوئن) آغاز و در 7 شهریور (29 آگوست) به پایان می رسد، همچنین دوره سرد از هفده آبان (8 نوامبر) شروع و تا هشتم فرودین (28 مارس) ادامه پیدا می کند. بعد از تعیین فصول بر اساس تصاویر سنجنده TM ماهواره LANDSAT دامنه های دمایی (دمای سطح زمین ) و میزان شاخص پوشش گیاهی NDVI برای هر دو فصل گرم و سرد با استفاده از نرم افزار9.2 ERDAS IMAGING در تاریخ های 6 دسامبر 2010 و 15 ژوئیه 2010 به ترتیب جهت فصول سرد و گرم تهیه و ارزیابی و محاسبه تفاوت های آن به کمک نرم افزار ARCGIS 9.3 انجام پذیرفت .یافته ها نشان داد نحوه توزیع الگوهای دمایی در دو فصل متفاوت است؛ بدین صورت که در فصل گرم سال پایینترین دامنه دمایی مربوط به کاربری پوشش گیاهی است؛ اما در فصل سرد مناطق شمال و شمال باختری متمرکز است، که شامل شهرک های نوساز باختری و دامنه های باختری ارتفاعات شمالی است.

واژه‌های کلیدی:
تحلیل فضایی، دمای سطح زمین، فصل سرد و گرم، تصاویر ماهواره ای، شهر شیراز.
فهرست منابع
1. اسمعیل پور، نجما و ملکه عزیزپور .( 1388 ). تغییر کاربری اراضی کشاورزی و افزایش نسبی دمای شهر یزد ناشی از رشد سریع آن، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه ا ی، ش 12 ، صص 37-94.
2. امیری، رضا؛ علی محمدی، عباس و علوی پناه، سید کاظم .( 1386 ). مطالعه تغییرپذیری فضایی- زمانی حرارت در ETM+ و TM ارتباط با کاربری/ پوشش زمین در منطقه شهری تبریز با استفاده از داده های حرارتی و انعکاسی لندست، مجله محیط شناسی، ش 43 ، صص 107-120 .
3. بختیاری، محسن؛ رنگزن، کاظم؛ صابری، عظیم و فتاحی، مهدی .( 1390 ). کاربرد سنجش از دور حرارتی در مطالعه دمای سطحی زمین شهر اهواز با استفاده از الگوریتم تک پنجرهای، همایش ملی ژئوماتیک
4. بهارلو، ایمان؛ نامداری، سودابه و شکیبا، علیرضا .( 1390 ). تأثیر کاربری اراضی و آلاینده مونواکسید کربن بر میزان جزایر حرارتی سطحی تولید شده از داده های ETM+ ،همایش ملی ژئوماتیک .
5. جلال زاده، زهره؛ ترابی، مسعود و دالکی، احمد .( 1387 ). مقایسه دمای سطحی حاصل از داد ه های میدانی و ماهواره ای در خزر جنوبی، پژوهش های جغرافیای طبیعی، ش 65 ، صص 110-121.
6. جلیلی، شیدا، مرید، سعید، ضیاییان فیروزآبادی،پرویز.( 1387 ). مقایسه عملکرد شاخصهای ماهواره ای و هواشناسی در پایش خشکسالی، تحقیقات آب و خاک ایران، ش 1، صص 139 -149.
7. ذوالفقاری، حسن .( 1384 ). بررسی فصول طبیعی در استان کرمانشاه، مجله تحقیقات جغرافیایی، سال بیستم، ش 76 صص 90-106 .
8. رحمانی، ناصح؛ شاهدی،کاکا و میریعقوب زاده، میرحسین .( 1390 ). ارزیابی شاخص های پوشش گیاهی مورد استفاده در سنجش از دور (مطالعه موردی؛ حوضه هرسیک) ، همایش ژئوماتیک، تهران.
9. رنگزن،کاظم؛ فیروزی، محمدعلی؛ تقی زاده، ایوب و مهدیزاده، رامین .( 1390 ). تهیه نقشه LST با استفاده از تصاویر ماهواره ای، نمونه موردی
10. شکیبا، علیرضا؛ ضیائیان فیروزآبادی، پرویز؛ عاشورلو، داوود و نامداری، سودابه .( 1388 ). تحلیل رابطه کاربری و پوشش اراضی و جزایر حرارتی شهر تهران، با استفاده از داده های ETM+ مجله سنجش از دور و GIS ایران ش 1 ، صص39-56 .
11. علیجانی، بهلول .( 1376 ). تعیین فصول طبیعی ایران، مجله پژوهشهای جغرافیایی، ش 35 ، صص 21 -33 .
12. کرم، عبدالامیر .( 1384 ). تحلیل تناسب زمین برای توسعه کالبدی در محور شمال باختر شیراز با استفاده از رویکرد ارزیابی چند معیاری (MCE) در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی ( ساج–GIS ) پژوهش های جغرافیایی، ش 54 ، صص 93-106 .
13. موسوی بایگانی، محمد؛ اشرف، بتول؛ فرید حسینی، بتول و میان آبادی، آمنه .( 1391 ). بررسی جزیره حرارتی شهر مشهد با استفاده از تصاویر ماهوار های و نظریه فرکتال، مجلّه جغرافیا و مخاطرات محیطی، ش 1، صص.35-49 .
14. میریعقوب زاده، میرحسین و محمدرضا قنبرپور .( 1388 ). به کارگیری داده های سنجش از دور در برآورد دمای سطح اراضی (مطالعه موردی حوزه آبخیز وردین، آذربایجان خاوری)، مجله علمی پژوهشی مرتع، ش 4، صص 723 -734 .
15. نامداری، سودابه .( 1388 ). استخراج جزایر حرارتی در مناطق شهری با استفاده از تصاویر ماهواره ای (مطالعه موردی شهر تهران)، پایان نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: علیرضا شکیبا، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی،تهران.
16. نوری، هدایت ا... .( 1379 ). تحلیل فضایی در جغرافیای کشاورزی، پژوهشهای جغرافیایی، ش 39 ، صص 1
17. هاشمی، محمود؛ علویپناه، کاظم و دیناروندی، مرتضی .( 1392 ). ارزیابی توزیع مکانی دمای سطح زمین در محیط زیست شهری با کاربرد سنجش از دور حرارتی، محیط شناسی، ش 39 ، صص 81-92 .
18. Dengsheng, Lu. Qihao, Weng. (2006), Spectral mixture analysis of ASTER images for examining the relationship between urban thermal features and biophysical descriptors in Indianapolis,Indiana, USA. Remote Sensing of Environment. 104, 157–167.
19. Han, JI-Young and Jong-jin Baik (2008), A Theoretical and Numerical Study of Urban Heat Island–Induced Circulation and Convection, Journal of the atmospheric. 65, 1858-1877.
20. Han, JI-Young and Jong-jin Baik (2008), A Theoretical and Numerical Study of Urban Heat Island–Induced Circulation and Convection, Journal of the atmospheric. 65, 1858-1877.
21. Hawkins, Timothy W., Brazel, Anthony J., Stefanov, William L., Bigler, Wendy., Saffell, Erinanne M (2004), The Role of Rural Variability in Urban Heat Island Determination for Phoenix, Arizona, Journals of Applied Meteorology. 43, 476-486.
22. Holmer, Bjorn and Ingeard Eliasson (1999), Urban–Rural Vapour Pressure Differences and Their Role in the development of Urban Heat islands, international journal of climatology,19, 989- 1009.
23. earthexplorer.usgs.gov
24. Jiang, Jing, Tian, Guangjin (2010), Analysis of the impact of Land use/ Land cover change on Land Surface Temperature with Remote Sensing, Procedia Environmental Sciences. 2, 571–575.
25. Landsat Project Science Office (2002), Landsat 7 Science Data User’s Handbook URL: ttp://ltpwww.gsfc.nasa.gov/IAS/handbook/handbook_toc html.
26. Rouse, J.W., R.H. Haas, J.A. Schell, and D.W. Deering, (1973) , Monitoring Vegetation Systems in the Great Plains with ERTS. Third ERTS Symposium, NASA SP-351, 309-317.
27. Torok, Simon J., Morris, Christopher J.G., Skinner, Carol., Plummer, Neil (2001), Urban heat island features of southeast Australian towns, Australian Meteorological Magazine. 50, 1-13.
28. Xiao, j., & Moody, A., (2005), A Comparison of methods for estimating fractional green vegetation cover within a desert-to-upland transition zone in central New Mexico, USA, Remote Sensong of Environment. 98 , 237- 25.
29. Xingping, Wen., Xiaofeng, Yang., Guangdao, Hu., (2011), Relationship Between Land Cover Ratio and Urban Heat Islandrom Remote Sensing and Automatic Weather Stations Data, J Indian Soc Remote Sens. 39, 193–201.
30. Xu, Huixi., Chen, Yunhao., Dan, Shangming., Qiu, Wenxia (2011), Dynamical Monitoring and Evaluation Methods to Urban Heat Island Effects Based on RS&GIS, Procedia Environmental Sciences. 10, 1228-1237.